Weerstand bieden loont

Veel dingen om ons heen worden ingericht, gepland en bedacht rondom normen. Met vaak als uitgangspunt een gemiddelde. De Reference Man is er met zijn lengte van 1.75, witte kleur en 80 kilo beroemd om geworden. Toch zijn gebruikers van de ruimte om ons heen helemaal niet terug te brengen tot deze gemiddelden en aannames. Wie is er nou gemiddeld? Het is de vraag die omgevingsmanager Maaike de Haas op scherp zet.

Stadsplanning kan veel inclusiever

Daar waar behoeften heel specifiek worden, denk aan kinderen, mensen moeilijk ter been of personen met behoefte aan minder prikkels, is het des te belangrijker ook op maat te gaan vormgeven en plannen. Stadsplanning kan zo veel inclusiever worden.

Klinkt goed en logisch, maar de praktijk is weerbarstiger. Want hoe kom je tot het juiste maatwerk? Je kunt onmogelijk naar iedereen luisteren…of toch wel? Hoe zorg je dat de ruimte zich kan aanpassen, terwijl een gemiddelde stoeptegel decennia lang meegaat? Hoe zorg je ervoor dat voor alle verschillende meningen draagvlak is?

De hele context

Om goed te begrijpen wat er allemaal speelt, betrekt Maaike ‘de buurt’. Dat is geen standaard groep; telkens anders van samenstelling en anders te benaderen. “Ik ga bijvoorbeeld langs bij de basisschool en betrek leerlingen bij het ontwerp. Of wanneer we een enquête inzetten, vragen we bijvoorbeeld ouders om de vragenlijst met hun kinderen in te vullen. Ik grasduin graag in de omgeving, op zoek naar de personen waarvoor we het ontwerpen. Wie zijn de toekomstig gebruikers? Contact maken én houden is cruciaal. Dat contact is voor mij veel meer dan ‘een stap in een planproces’, dit is waar mij het om gaat!”

Weerstand als kracht

Tegenstrijdigheden mobiliseren is best een spannende route. Toch vindt Maaike het belangrijk om dit op tafel te krijgen en te erkennen als onderdeel van een groepsproces. Dat kan best emoties teweegbrengen, maar ook dat schrikt haar niet af. “Juist daardoor kom je tot de kern van een probleem en kun je samen bouwen”, aldus Maaike.

Alle creatieve ideeën een plek

De boel openzetten voor inbreng kan leiden tot heel nieuwe inzichten en creatieve ideeën. Terwijl vaak plannen als voorlopig ontwerp, en dus veel later pas, worden getoetst. Ideeën zijn dan lang niet altijd meer in te passen in het ontwerp. “Oplossingsgerichtheid is hardnekkig in groepsprocessen. We hebben de oplossing al klaar voordat we amper kennis hebben gemaakt met het probleem. Dus ja, dan is er werk aan de winkel! Gelukkig is deze creativiteit niet alleen maar een valkuil. Als je gelijkwaardig bent in het gesprek dan werkt het juist voor je. Een goede brainstorm is collectief en geeft dan veel energie. Je doet het echt samen, iedereen voelt zich gehoord, oftewel collectieve creativiteit. Ook al verandert de inhoud nog een paar keer.

Een klankbordgroep wees ons onlangs op een gemiste kans in een waterrijk plan. Wij hadden ‘water’ super functioneel benaderd. Als compensatiegebied, met natuurlijke oevers voor biodiversiteit. Maar water is ook beleving. Zeker voor de jonge doelgroep. Dus hebben we nu een vissteiger en trekvlot in het plan.”

Van verzet naar verbinding

Het uiteindelijke doel van die betrokkenheid leidt tot een inclusievere omgeving waar je je persoonlijk mee kunt identificeren. “Protest is een vorm die mij intrigeert. Kijk naar een project waar groen moet wijken voor iets anders. Daar kan heel heftig verzet optreden. Door echt te luisteren en tot de kern van ieders belang te komen, kom je tot een passende oplossing. Zo zag ik mijn kans schoon na stevige weerstand om met een opdrachtgever in gesprek te gaan en opnieuw naar de uitgangspunten te kijken. Dat zoiets lukt en letterlijk leidt tot meer groen is een echte mijlpaal. Daar ben ik trots op. Dat is voor mij werkelijke inclusiviteit. Met ons vak creëren we mildheid, acceptatie en begrip tussen iedereen.”