Klimaatverandering en de adaptieve stad
Klimaatverandering is een vat vol tegenstrijdigheden. Extreme situaties volgen elkaar snel op. De ene dag regent het dat het giet, de andere dag schiet de temperatuur omhoog. De gebouwde omgeving heeft het er maar mee te doen, met deze extremiteiten. Water dat zijn weg moet vinden om snel weg te komen, waar het de andere dag broodnodig is voor verkoeling en groen. Het veranderende klimaat raakt niet alleen onze veiligheid, het gaat ook over de balans en behoud van biodiversiteit. Oplossingen zijn divers. Van vergroten van capaciteit om ergens mee om te gaan, preventief van aard om gedrag te veranderen tot het juist meebewegen met de grillen van de natuur. Adaptief denken.
De adaptieve stad is altijd in beweging
Adaptief denken én doen vraagt wel nogal wat. Want ondanks dat je meebeweegt, lijken deze type oplossingen ook nog wel wat inzicht, tijd en middelen te vergen. Om over de juiste beleidsmatige condities nog maar te zwijgen. Want beweeglijk zijn vraagt wel wat flexibiliteit, ook in regels.
De adaptieve stad beweegt mee met extreme omstandigheden, zelfs al zijn deze omstandigheden heel complex. Zo is de invloed van water in menig stedelijk gebied in het lage Nederland van verschillend karakter. Het komt uit de lucht, de bodem, rivieren of zelfs de zee. En goede bedoelingen ten spijt: je kunt vaak maar een deel van de stad laten meebewegen als publiek orgaan, een groot deel van stedelijk gebied is vaak in privébezit. Hetzelfde geldt voor droogte, alhoewel hier de zon de ‘boosdoener’ is, is de complexiteit even groot. Denk aan waterverbruik van bewoners en industrie: het blijft ingewikkeld om tot panklare oplossingen te komen.
Steden die in staat zijn op integrale wijze om te gaan met deze uitdagingen hebben een voorsprong. Dat vergt een grondige, maar zeker ook praktische aanpak. Hier voelt Sweco zich in thuis. Wij adviseren overheden op welke gebieden er potentieel is, door op locatieniveau kansen en uitdagingen inzichtelijk te maken, bewoners te betrekken, nieuwe adaptieve ontwerpvoorstellen te doen en aansluitend technische oplossingen voor te stellen. Onze ontwerpkracht, kennis van biodiversiteit, ecologie en technische expertise gaan hier hand in hand.
Een label voor bewustzijn over klimaatadaptatie
Klimaatbewustzijn en het betrekken van bewoners is van grote invloed op het succes van oplossingen. Sweco ontwikkelde een klimaatlabel van je eigen straat: ‘Staat van de straat’. Dit inzicht tot aan je voordeur zorgt voor bewustwording en zet aan tot verandering achter de voordeur. Een regenton, inrichting van je tuin, keuze voor bomen en planten. Zo ontstaat een ander uitgangspunt voor nieuwe plannen, want niet alles valt in het publieke domein op te lossen. Het idee leverde Sweco de ‘Doe en Durf’ bokaal op, dé prijs voor jonge ingenieurs. Inmiddels wordt het in vele straten en daarmee gemeenten toegepast.
Integraal en overzee
De kennis en expertise van Sweco reikt verder dan de Nederlandse straten. Zo kampt het Indonesische Jakarta regelmatig met overstromingen veroorzaakt door bodemdaling, een veranderend klimaat en intensieve verstedelijking. De wateroverlast leidt tot veel schade en slachtoffers in de laaggelegen delen van de stad.
Een Nederlands consortium met daarin Sweco ontwikkelde een integraal ‘coastal development plan’ om de stad waterveilig te maken voor overstromingen vanuit de zee. Het plan omvat een integrale visie en planuitwerking om de kustverdediging en het waterbeheer te verbeteren gecombineerd met stedelijke ontwikkeling. Centraal in het plan staat de combinatie van landaanwinning en ringweg met de aanleg van een zeedijk een aantal kilometers vanaf de kust, waarmee Noord-Jakarta de komende decennia wordt beschermd.
Klimaatadaptatie: wat kost dat eigenlijk?
De urgentie van klimaatadaptatie is niet voorbehouden aan Nederland, noch geldt dat voor de economische haalbaarheid van ingrijpende ruimtelijke beslissingen. Wat levert adaptatie in relatie tot de ingeschatte schade en het risico daarvan op? Geen gemakkelijke case. Niet in Indonesië, maar ook niet in Nederland. Voor én met de gemeente Boxmeer heeft Sweco daarom een instrument ontwikkeld waarmee een inschatting wordt gemaakt van de kosten voor klimaatadaptatie. Door middel van een dashboard worden de kosten voor maatregelen inzichtelijk én op verschillende ambitieniveaus weergegeven. Hiermee heeft de gemeenteraad een handvat om betere inschatting te maken ten aanzien van meerjarenbegroting voor beheer en onderhoud van de openbare ruimte bij een veranderend klimaat.
Uit onze berekeningen blijkt dat de kosten voor maatregelen bij een hoog adaptatieniveau op landelijk niveau vergelijkbaar of hoger uitvallen dan de vermeden schade. Het is daarom verstandig om bij het opstellen van lokale uitvoeringsprogramma’s onderzoek te doen naar de kosteneffectiviteit van maatregelen.
Alex Hekman, business director water
In de uitvoeringsprogramma’s van klimaatadaptatie kunnen data bovendien helpen om zo nog betere beheer beslissingen te nemen en zicht op kosten te blijven houden. Een goede uitwisseling van informatie tussen ontwerp (BIM) en beheer (BOR) is hierbij cruciaal. Een uitdaging hierbij is het terug leveren van projectinformatie ná de oplevering van een project, zodat alle relevante data bewaard blijft. Inmiddels zijn er een groot aantal data standaarden en technieken ontwikkeld die je als beheerder kan toepassen. Hoe maak je hierin de goede keuzes? Sweco helpt je graag.