Van sloop naar circulaire oogst
3 keer winnen door circulair te zijn
Als we op de huidige manier blijven doen, raken zoveel bronnen uitgeput. Écht op, voor altijd. Niets nieuws onder de zon. En toch blijkt dit taai in de praktijk. Want omdenken en circulair bouwen vergt een lange adem, creativiteit en draagvlak onder vele stakeholders. Mooi bedacht aan de tekentafel, een hard gelag in de uitvoering. Lees mee met 3 aanstekelijke Sweco-voorbeelden waarin alle betrokkenen die ‘360°’ wél maakten.
Circulair icoon It Swettehûs
Bij circulair bouwen bepalen materialen het ontwerp. Normaal maak je een ontwerp en geef je daarin aan welke materialen gebruikt moeten worden. Maar bij circulaire projecten als het Swettehûs werkt het precies andersom. Het constructief ontwerp wordt aangepast aan de materialen die beschikbaar zijn. Om een voorbeeld te noemen: volgens het oorspronkelijke ontwerp zou er een bovenloopkraan van 1 ton met een lengte van 8 meter komen. Maar uit een bestaand gebouw kwam een kraan van 2 ton met een lengte van 9 meter beschikbaar, daar zul je dan op moeten schakelen. Dit toonaangevende project is genomineerd voor de Circular Awards 2022. En daarmee in de race voor het meest impactvolle circulaire projecten van Nederland.
Iederz: circulair leren werken
Dit werk-leerbedrijf van de gemeente Groningen bouwt een nieuwe werklocatie geschikt voor 600 werknemers. En voegt daarmee de huidige twee zeer verouderde locaties samen. Er gelden hoge eisen: mensen moeten fijn hun werk kunnen doen en de klimaatinstallatie moet top zijn. Juist die hoge eisen gaan perfect samen met circulair bouwen, terwijl je misschien zou denken dat het afleidt. Het tegendeel blijkt waar.
Er is een scherp beeld van klimaat, akoestiek, constructie en brandveiligheid, maar ook een scherpte op andere details. De gevel wordt vervaardigd van bamboe, een sterk bio-based materiaal, die weinig onderhoud vraagt. Beton dat voor de bouw nodig is, is vervaardigd met betongranutaat uit gesloopte gebouwen. Maar we gaan verder. We ‘oogsten’ voor dit project telkens materiaal van elders. Dat betekent we in de loop van het project kijken wat er beschikbaar is en daar telkens het ontwerp op aanpassen.
Visualisatie: BAM – De Unie
Koploper Mjøstårnet
Het tot nu toe hoogste project in houtbouw is het Mjøstårnetgebouw het Noorse Brumunddal. Dit awardwinnende gebouw telt 18 verdiepingen, is 85,4 meter hoog en bevat een hotel, appartementen, kantoren, restaurants en gemeenschappelijke ruimtes. De private eigenaar wilde met dit project laten zien dat houtconstructies van dit kaliber mogelijk zijn, aantonen dat de CO2-footprint van gebouwconstructies exorbitant naar beneden gebracht kan worden, hogere standaarden hiermee gemoeid zijn en daarmee garantie biedt voor toekomstbestendige investeringen.
Van brandveiligheid tot windvibratie en lokaal geproduceerd hout: dit project is met recht hét project waar de wereld naar kijkt. Door het strak gecontroleerde ontwerp- en fabricageproces kon er in een relatief kort tijdsbestek gebouwd worden. Wat niet alleen tijdens het bouwproces, maar gedurende de hele levenscyclus van het gebouw aanzienlijke besparingen oplevert.
Team met een missie
Sweco is ‘on a mission’. Onze experts kantelen hun adviezen naar hout en circulair. En dat lukt aardig, want juist op die manier valt er veel te winnen. Onze 5 lessen tot nog toe:
Ontwerp andersom
Bepaal eerst de structuur in hoofdlijnen door de functionaliteit en plattegronden scherp te hebben. Dan weet je ook welke elementen daarbij horen. Zo ontstaat je circulaire shoppinglist. Als duidelijk is welke elementen uit hergebruikte materialen zullen bestaan kan de structuur hierop afgestemd worden. Daarna volgt pas de schil en de kaders voor de constructie. Voor zo’n ommezwaai is draagvlak nodig bij de constructeur en architect.
Zet details vroeg in het ontwerp centraal
Bij houten constructies zijn details bepalend voor het ontwerp. Bij hergebruikte elementen in de draagstructuur of het toepassen van verschillende materialen geldt dit evengoed. Alleen als je zo te werk gaat heb je in een vroege fase inzicht in de maatregelen die je moet nemen om aan de eisen van de draagkracht, akoestiek en brandveiligheid te voldoen.
Blijf met elkaar in verbinding
Het bouwproces kent vele (deel)verantwoordelijkheden die door verschillende partijen worden gedragen. Zeker in de uitvoeringsfase. Het integreren van bestaande elementen in het ontwerp of het bedenken van demontabele hybride constructies kan ertoe leiden dat juist raakvlakken tussen verschillende materialen tussen wal en schip belanden. Terwijl die vaak erg bepalend zijn. Het is dus belangrijk om na te denken over deze veranderende processen en bijbehorende verantwoordelijkheid. Want als er geschikte materialen voor hergebruik worden gevonden, wie keurt dan bijvoorbeeld de kwaliteit? Andere skills en processen zijn nodig dit vorm te geven.
Denk aan de gezonde toekomst
(Reguliere) Draagconstructies gaan lang mee, maar hebben vaak ook een enorme footprint. Bouwen is en blijft altijd heel erg intensief. Het is daarom belangrijk oog te hebben voor mogelijke toekomstige functieveranderingen. Met een opengewerkte plattegrond en hogere variabele belastingen in het ontwerp. Hergebruik van materialen of bio-based materialen, waar zelfs CO2 in is vastgelegd, kunnen dan helpen de footprint te verminderen. Om hergebruik van materialen/elementen in de toekomst de standaard te maken is het noodzakelijk in ieder ontwerp na te denken over remontabiliteit. En dat kan alleen als je vanuit de details ontwerpt.
Dure aanschaf of snelle bouw?
Waar velen denken dat hout duurder is, bewijst ons Noorse Mjøstårnet-gebouw het tegendeel. Hout is wat betreft aanschaf -zeker nu- duur, maar dat kan je compenseren door snelheid. Van deze 85,4 meter hoge houten toren was de draagconstructie een jaar eerder klaar. Dat geeft kansen voor een eerdere oplevering en zorgt ervoor dat je exploitatiemodel er totaal anders uit gaat zien. Voor beleggers en ontwikkelaars een interessant gegeven.
