Een écht duurzaam Strandeiland met slim en praktisch monitoringsplan
Slim bedacht
Weten dat je de ambities waar maakt
De gemeente Amsterdam heeft hoge duurzaamheidsambities voor de nieuw te ontwikkelen wijk Strandeiland met 8.000 woningen en 120.000 m² aan voorzieningen. Hoge ambities stellen is één ding maar hoe maak je ze waar? En interessanter: hoe weet je aan het einde van de rit dat ze waargemaakt zijn? Sweco en de gemeente Amsterdam ontwikkelden hiervoor een slim, praktisch en concreet monitoringsplan. Dit plan gaat verder dan een afvinklijstje. Het is een dynamisch instrument waarmee de gemeente de voortgang kan bewaken, knelpunten kan signaleren en kan bijsturen. Tijdens het bouwen en daarna, als er volop mensen in de wijk wonen, werken en recreëren.
Peter Schravendijk, adviseur omgevingsrecht bij de gemeente Amsterdam, en Pedro Mol, projectleider ruimtelijke transities bij Sweco, vertellen hoe dit plan tot stand kwam en wat het zo bijzonder maakt.
Waarom wil je weten in hoeverre ambities waargemaakt worden?
Peter: “Als je als gemeente hogere ambities stelt dan de wettelijke eisen en normen, dan wil je ook weten of we deze ook echt halen. En als ze niet worden gehaald, wil je de reden weten om eventueel maatregelen te nemen om de ambitie toch te bereiken. Ambities kun je niet los zien van het streven om deze daadwerkelijk waar te maken.”
Pedro: “Je wilt samen met alle betrokkenen toewerken naar een écht duurzaam Strandeiland waar mensen jarenlang fijn en gezond kunnen leven. Het tastbaar maken van de ambities is dan een ‘must’ anders blijven deze in het luchtledige hangen.”
Dus duurzaamheid is bij dit project geen containerbegrip?
Peter: “Dat klopt! Bij dit project werken we met een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte waardoor we de mogelijkheden van de (nieuwe) Omgevingswet benutten. Hierdoor kunnen we veel meer met duurzaamheid doen. Onder de oude wetgeving met een traditioneel bestemmingsplan moest je puur toetsen aan het bouwbesluit en mocht je geen hogere eisen stellen. Dus kon je in het kader van je ruimtelijke besluitvorming of planvorming eigenlijk niks extra’s met duurzaamheid.”
Pedro: “Dit bestemmingsplan biedt de mogelijkheid om duurzaamheidsambities in de individuele thema’s van een gebiedsontwikkeling juridisch te verankeren. “De hamvraag was hier niet hoe ga je die ambities vormgeven binnen een bestemmingsplan maar wél; hoe ga je de ambities vertalen vanuit het bestemmingsplan en masterplan naar concrete, meetbare eisen en maatregelen die effectief te monitoren zijn? Dat was wel een spannende.”
Wat hebben jullie bedacht om te weten of ambities waargemaakt worden?
Pedro: “Een concreet, praktisch en overzichtelijk monitoringsplan op maat voor alle Amsterdamse duurzaamheidsambities voor dit project. Per processtap van de gebiedsontwikkeling, van initiatieffase tot en met de gebruiksfase, staat hierin wanneer eisen behaald moeten worden, wanneer dit gemeten moet worden én door wie. Zo is duidelijk bij wie wanneer welke verantwoordelijkheid ligt, bij de gemeente, de aannemer of de ontwikkelaar.”
Peter: “Met een artikel in het bestemmingsplan hebben we het monitoringsplan verplicht gemaakt. Dit geeft de juridische verankering waar we naar zochten om duurzaamheidsmaatregelen uit te voeren en ambities waar te maken. Tegelijkertijd biedt deze oplossing ook nog flexibiliteit om ambities aan te passen mocht de noodzaak er zijn.”
Concreet betekent dit?
Peter: “We maken het partijen zo eenvoudig mogelijk om de duurzaamheidsdoelen te bereiken door ze helder inzicht te geven in wat ze moeten doen en waar ze staan. In de overzichtelijk database, ontwikkeld door Sweco, staan alle duurzaamheidsdoelen met indicatoren en streefwaarden per thema.
Denk aan thema’s als: klimaatadaptatie, energie en CO2, materiaalgebruik en biodiversiteit. Sweco heeft vervolgens een helder overzicht gemaakt waarmee je in één oogopslag duidelijkheid hebt over wat, waar, wanneer moet gebeuren en door wie.”
Pedro: “In ons monitoringsplan hebben we de eisen ook zo veel mogelijk gekoppeld aan bestaande meetmethodes en de benodigde juridische documenten, zoals de bouw– en omgevingsvergunning. Zo kunnen betrokken partijen de informatie op het juiste moment aanleveren.”
Wil je meer weten over het monitoringsproces? Klik hier of neem contact op met Pedro Mol (pedro.mol@sweco.nl).
Hoe zijn jullie tot dit monitoringsplan voor Strandeiland gekomen?
Pedro: “Het monitoringsplan moest niet alleen voldoen aan de verplichtingen van het bestemmingsplan, maar ook de ambities en behoeften van de experts weerspiegelen die er straks waarschijnlijk zelf mee aan de slag moeten. Daarom hebben we extra expertsessies per thema georganiseerd om de ambities te bespreken, samen streefwaarden, indicatoren en meetmethoden af te stemmen. Maar goed ook want we merkten al snel in het proces dat de ambities bij de experts toch iets hoger lagen. Deze sessies zorgden voor draagvlak en dat iedereen bij de gemeente op hetzelfde kennisniveau zat. Kortom enorm waardevol.”
Peter: “We hielden ook sessies met projectmanagers en natuurlijk heel regelmatig onderling. De kunst is om duurzaamheidsambities zo te vervlechten in het werkproces dat dadelijk alle medewerkers het heel gewoon vinden om zo te werken. Met het monitoringsplan hebben we daar nu een hele goede opzet voor: op uitvoerend niveau, aansturingsniveau, procesniveau en inhoudelijk niveau. Al die verschillende vlakken zijn allemaal mooi samengekomen in het plan. Dat lijkt allemaal heel vanzelfsprekend. Maar dat is echt niet zo.”
Wat maakt dit monitoringsplan bijzonder?
Pedro: “Wat ik uniek en leuk vind aan dit plan is dat alle eisen gekoppeld zijn aan meetmethoden. We hebben ons zoveel mogelijk gericht op bestaande meetmethoden. Door de hele mooie dynamiek tussen onze experts en die van de gemeente kregen we dit goed sluitend. Een voorbeeld van een specifiek doel is dat gebouwen op Strandeiland demontabel en losmaakbaar moeten zijn. Om dit meetbaar te maken, hebben we de Losmaakbaarheid Index als indicator gebruikt, een bestaande methode die wordt erkend voor het meten van circulariteit.”
Peter: “Het monitoringsplan is een maatwerkoplossing voor Strandeiland, volledig afgestemd op de werkwijze van de gemeente Amsterdam. Een resultaat van nauwe samenwerking tussen verschillende experts. Het volgt het hele proces van het project, van het eerste idee tot na de oplevering. Door het duidelijke onderscheid tussen bouwkavels en openbare ruimte, kunnen we de duurzaamheid van beide gebieden op een gestructureerde manier volgen. Het monitoringsraamwerk is daarbij ons belangrijkste instrument. Zo zorgen we ervoor dat we ons maximaal kunnen inspannen om van Strandeiland een echt duurzame wijk te maken.”
