Zintuigen als sensoren
Op pad met Raisja Spijker
Stevige schoenen, ogen open en oren gespitst. Een paar uur op pad met Raisja Spijker en je zintuigen staan op scherp. Raisja is ecoloog en geregeld in de natuur te vinden. Raisja: “Waarnemen is iets menselijks. Met onze zintuigen zien, horen, ruiken, proeven en voelen we. Onze hersenen kunnen betekenis geven aan die prikkels. Een digitale tool helpt me om vooraf te weten wat ik kan verwachten, maar kan het waarnemen nooit overnemen.”
Een goed begin is het halve werk
“Mijn expertise ligt op het gebied van soortbescherming en biodiversiteit. Ik adviseer partijen, zoals gemeenten, provincies, projectontwikkelaars en woningcorporaties hoe ze in projecten kunnen voldoen aan de wet en regelgeving omtrent natuur. Daarnaast adviseer ik ze over hoe ze kunnen zorgen voor meer biodiversiteit in een stad. Om een advies te kunnen geven, doe ik veldonderzoek. Ik verkennen welke diersoorten er in een gebied zitten en hoe we die kunnen beschermen. Zo’n onderzoek begint achter mijn bureau. Ik bekijk eerst de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) om te zien welke waarnemingen er al eens zijn gedaan in een gebied. Zo weet ik vóór ik het veld in ga welke diersoorten ik kan verwachten en waar ik op moet letten.”
Spoorzoeken
“Daarna is het tijd om op pad te gaan. We doen bijvoorbeeld veldonderzoek bij gebouwen die gesloopt gaan worden. Het is verboden te slopen voordat je weet of en welke beschermde diersoorten er zitten. Bij een gebouw letten we vooral of er huismussen, gierzwaluwen of vleermuizen zitten. Uit ervaring weten we dat die voorkomen onder dakpannen en in spouwmuren. Tijdens een veldonderzoek noteer ik alles wat ik waarneem in de app (Waarneming Pro) die we gebruiken. Op basis van die informatie kan ik vaststellen welke diersoorten er (mogelijk) zitten. Soms ontdek ik sporen van dieren die je er niet verwacht, zoals een steenmarter, hermelijn of wezel. Deze dieren zie je niet zomaar overdag. Er is dan een vervolgonderzoek nodig met camera’s. Aan de hand van de beelden kan ik dan vaststellen of er daadwerkelijk een nachtdier zit, hoe het dier de omgeving gebruikt en of er jongen zitten.”
Soms ontdek ik sporen van dieren die je er niet verwacht, zoals een steenmarter, hermelijn of wezel.
In het donker en in de lucht
“Dieren leven overdag en ’s nachts, dus ons werk stopt niet na vijf uur. Een das of bever is bijvoorbeeld tijdens de schemer actief, vleermuizen en steenuilen ’s nachts en de rugstreeppad ongeveer een uur na zonsondergang. Dat is een van de mooie dingen van mijn vak; ik kom op geweldig interessante plekken. Zo ben ik een keer in de schoorsteen van de Douwe Egberts fabriek in Utrecht geklommen om te kijken of er een nest van een slechtvalk zat. Vanaf de grond kon ik het niet goed zien, dus ik klom via een ladder omhoog. Eenmaal boven ontdekte ik geen nest, maar wel een prachtig uitzicht over Utrecht.”
Zintuigen op scherp
“Een ander mooi project waar we op dit moment aan werken, is voor TenneT. TenneT gaat een heel aantal hoogspanningsmasten tussen Maasbracht en Eindhoven verbeteren. Ze moeten daarvoor materiaal aanvoeren, bomen snoeien en werkzaamheden in masten uitvoeren. Daarbij mogen ze beschermde diersoorten niet verstoren. Daarom brengen wij in kaart welke diersoorten er in de omgeving zitten. We onderzoeken een enorm traject van zo’n 133 masten met een enthousiaste groep ‘swecologen’. We hebben al veel leuke waarnemingen gedaan van dassenburchten, beverburchten en slechtvalken op nesten. Eén van de collega’s is bijna aangevallen door een wild zwijn. We hebben inmiddels het verkennend natuuronderzoek afgerond en werken nu aan een aanvullend broedvogelonderzoek. Daarvoor moet je je zintuigen echt op scherp zetten; je staat minstens zestig minuten bij een nest om te zien of er een vogelnest zit en of deze bezet is. Voor dit grote onderzoek werken we veel met GIS (geografisch informatiesysteem). Met een GIS-kaart kun je veel verschillende data beheren, analyseren en gemakkelijk delen met anderen.”
Op ontdekkingstocht
“Het mooiste aan mijn werk is dat ik kan onderzoeken en ontdekken. Digitale tools helpen mij daarbij, maar ik moet echt zelf locaties bezoeken. Dieren doen de meest gekke dingen en zitten op de meest gekke plekken. Dat kan een computer niet voorspellen. Ik kom daardoor prachtige dieren tegen. En kom op hele vette locaties. Dat zou ik voor geen goud willen missen!”
Dieren doen de meest gekke dingen en zitten op de meest gekke plekken. Dat kan een computer niet voorspellen.
Over Raisja
Als klein meisje was Raisja al buiten te vinden. In het bos ging ze op onderzoek uit. Ze verzamelde lieveheersbeestjes, slakken en tal van andere dieren om ze van top tot teen te bestuderen. Haar fascinatie voor de natuur en de kracht om waar te nemen maakt haar op en top ecoloog.
