Column: Klimaatadaptatie; zo staat Nederland ervoor

Hoe bereiden we ons laaggelegen en dichtbevolkte land voor op klimaatverandering? Zolang we geen natte voeten hebben, lijken de gevolgen een ver-van-je-bed-show. Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie moet daar verandering in brengen. Door middel van klimaatadaptatie kunnen we weersextremen de baas blijven. Maar maakt het plan zijn belofte waar?

Door Elwin Leusink

Enkele maanden geleden dook in de media de stresstest op. Een test die gemeentes als het ware een spiegel voorhoudt. Daarmee komen ze erachter in welke mate zij voorbereid zijn op wateroverlast als gevolg van zware neerslag, wateroverlast door overstromingen en langdurige hitte en droogte. Maar hoe kunnen ze vervolgens actie ondernemen? Ik heb het Deltaplan er eens op nageslagen om het antwoord op die vraag te vinden.  

KLIMAATBESTENDIG WORDEN
Klimaatbestendigheid, waterrobuust bouwen en klimaatadaptatie. Deze veelbelovende termen lopen als een rode draad door het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Toch zit ik na het lezen van dit plan vooral met nieuwe vragen. Wanneer ben je als gemeente klimaatadaptief? Hoe verdien je het stempel klimaatbestendig? Het antwoord is niet eenduidig. Iedere gemeente mag zijn eigen invulling aan deze begrippen geven. Of dat tot een efficiënte aanpak van onze klimaatuitdagingen leidt, vraag ik mij af.

AMBITIES DELTAPLAN
Terwijl de klimaatuitdagingen uitgebreid in kaart zijn gebracht, vind ik de ambities die daaruit voortkomen wat mager. Kwetsbaarheden moeten in beeld worden gebracht, lees ik. We moeten met elkaar risicodialogen voeren en meekoppelkansen benutten. Ik bespeur nog weinig actie en daadkracht. Waarom niet bij elk plan of ontwerp aantonen dat het klimaatbestendig is? Of dat alle risicolocaties in Nederland binnen tien jaar zijn aangepakt? Een regenbui van 60 mm in één uur moeten we kunnen opvangen

INNOVATIE AL OP GANG
Ik heb bovendien de indruk dat veel organisaties de ambities uit het Deltaplan al vooruit zijn. Initiatieven om het water de baas te kunnen blijven, staan op veel plekken in ons land allang in de steigers. Er worden grotere rioolbuizen in de grond gelegd. En met verhoogde stoepranden en verlaagde groenstroken wordt het water in goede banen geleid. Het valt mij ook op dat samenwerkingsverbanden nu al worden aangegaan. Woningbouwcoöperaties, bedrijven of andere logische partners weten elkaar vaak te vinden.  

SLIMME KEUZES BIJ KLIMAATADAPTATIE
Natuurlijk kan het altijd beter en is de praktijk minder eenvoudig dan de theorie. Geld en tijd blijven een issue. Als je het mij vraagt hangt klimaatadaptatie vooral samen met het maken van slimme keuzes. Welke partijen betrek je bij je plannen zonder onnodige vertraging op te lopen? Iedereen is druk, dus kies op voorhand goed uit waar je tijd in steekt. Hoe maak je de juiste afwegingen? Kies je voor woning- en wegenbouw, dan gaat dat ten koste van groen en water. 

KOSTEN VOOR KLIMAATADAPTATIE
Dan rijst nog de vraag wie de kosten voor klimaatadaptatie gaat betalen. Nu komt de rekening meestal op het bordje van de overheid. Huiseigenaren, bedrijven en woningbouwcoöperaties hebben een afwachtende houding. Ik heb het idee dat zij de gevolgen van extreem weer zien als iets wat de overheid wel oplost. Klimaatverandering blijft voor velen een abstract begrip. Zolang het je niet letterlijk raakt, is het werken aan oplossingen minder urgent. Aan overheden de taak om deze partijen duidelijk te maken wat ze mogen verwachten. Maar ook wat de overheid van hen verwacht.   

HITTE EN DROOGTE IN NEDERLAND
Klimaatverandering en -adaptatie associëren we in de eerste plaats met wateroverlast. Maar er zijn meer weersextremen waar we in de nabije toekomst mee te maken krijgen. Voor hitte en droogte is nu nog weinig aandacht. Ik vind het een goede ontwikkeling dat het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie daar verandering in brengt.

DE JUISTE KLIMAATKOERS
Ik denk dat we met het uitbrengen van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie de juiste koers zijn ingeslagen. Ook valt er nog een hoop te winnen. In mijn ogen zijn dit de belangrijkste verbeterpunten:

  • leer meer over maatregelen tegen hitte en droogte;
  • werk samen met bewoners, zodat duidelijk is dat zij ook een taak hebben;
  • blijf de samenwerking binnen én tussen overheden verbeteren;
  • ontwerp instrumenten om de keuzes voor klimaatmaatregelen te onderbouwen;
  • probeer niet alleen calamiteiten te voorkomen, maar bedenk ook wat je doet als er wel een calamiteit is en breng dit verhaal naar buiten;
  • bundel kennis over klimaatadaptieve maatregelen, zodat we dit door het hele land kunnen gebruiken;
  • wees open, eerlijk en duidelijk!

STAD VAN DE TOEKOMST
Het klimaat verandert en zal blijven veranderen. Bouwen aan de stad van de toekomst betekent maatregelen treffen tegen de gevolgen van weersextremen. Wat dat betreft is de stad nooit af, want niets is zo veranderlijk als het weer. De kans is dus groot dat de innovaties van vandaag morgen alweer achterhaald zijn. Blijf vooral doorontwikkelen, laat zien wat je doet (en wat je niet doet). Zoek contact met andere partijen, zodat je van hen kunt leren en zij van jou. Gezamenlijk blijven innoveren is waar het op aankomt om de stad van de toekomst leefbaar te houden.

OVER ELWIN LEUSINK
Elwin Leusink is adviseur Water bij Sweco: “Klimaatadaptatie en ruimtelijke adaptatie zijn bij veel gemeentes steeds belangrijker geworden. Ze voelen de verantwoordelijkheid om Nederland nog beter voor te bereiden op weersextremen. Ik houd me bezig met de vraagstukken van onze partners en bouw samen met hen aan de samenleving van de toekomst.” 

CONTACT
Elwin Leusink
Adviseur Water
T +31 88 8116128
E elwin.leusink@sweco.nl

MEER INFORMATIE
Water