Biodiversiteit eenvoudig berekenen met de natuurpuntencalculator

Het verlies aan biodiversiteit was nog nooit zo groot als nu. Zo daalde in Nederland de biodiversiteit van ongeveer 40 procent in 1900 tot ongeveer 15 procent in 2010. Deze sterke daling heeft de aandacht voor biodiversiteit vergroot, maar we zijn nog ver verwijderd van biodiversiteitsherstel.

Anno 2024 zijn er diverse initiatieven, doelen en regels opgesteld om de achteruitgang tot halt te roepen. In 2024 is de Basiskwaliteit Natuur gepubliceerd, met als doel om de natuurkwaliteit van landschappen te verbeteren en duurzaam in stand te houden. Dit kan verankerd worden in omgevingsvisies.

Om de biodiversiteit makkelijk en objectief te meten en de bijdrage van projecten op dit gebied in kaart te brengen, ontwikkelde Sweco de Natuurpuntencalculator.

Het belang van biodiversiteitsherstel

Het beschermen van biodiversiteit (flora en fauna) is van levensbelang. Het vormt de bron van schoon drinkwater, bodembescherming, kustbescherming, CO2-opslag, voedsel, medicijnen en grondstoffen. Mensen die leven in een groene omgeving met verschillende planten en diersoorten, zijn bovendien gezonder en voelen zich prettiger.

Biodiversiteit staat dan ook terecht hoog op de agenda van veel van onze klanten. Zo hebben verschillende gemeentes inmiddels een biodiversiteitsplan of zoeken ze naar een methodiek om dit meetbaar te maken. Toch worstelen onze klanten nog weleens met dit onderwerp in projecten. Hoe maken zij hard hoeveel een project bijdraagt aan biodiversiteitsherstel?

Biodiversiteit berekenen met de Natuurpuntencalculator

Ecologen en GIS-ICT experts van Sweco bedachten een oplossing, namelijk de Natuurpuntencalculator. Dit is een doorontwikkeling van de natuurpuntensystematiek van het Planbureau voor de Leefomgeving. Deze tool automatiseert natuurpuntenberekeningen door gebruik te maken van verschillende kaartlagen, een database en flora- en fauna-waarnemingen uit de Nationale Databank Flora en Fauna. De Natuurpuntencalculator houdt onder andere rekening met de omvang van gebieden, het aantal aanwezige doelsoorten en het type natuur. Het resultaat is een wetenschappelijk betrouwbaar getal dat de natuurwaarde aangeeft.

Wat zijn natuurpunten?

Een natuurpunt is een uniforme maat voor natuurwaarde en biodiversiteit. De formule is oppervlakte x kwaliteit x weegfactor. De kwaliteit wordt bepaald door de compleetheid van de soortensamenstelling die bij het natuurtype hoort, de weegfactor door de soortenrijkdom en uniekheid van een natuurtype. We schetsen een aantal voorbeelden die een natuurpunt opleveren.

1 natuurpunt staat gelijk aan

Gebied	Weegfactor	Kwaliteit
0,3 hectare kalkgrasland	3,3	1
1 hectare droge heide	1,7	0,59
3 hectare stadspark/volkstuin van goede kwaliteit	0,8	0,45
12 hectare productiebos met exotische naaldbomen	0,082	1

Hoe werken we samen met de Natuurpuntencalculator?

Wij berekenen samen met onze klanten de actuele natuurwaarde van een bepaald gebied. Onze klanten vertellen ons meer over hun plannen en sturen ons de afbakening van het project of onderzoeksgebied. Met bestaande data, eventueel aangevuld met monitoringsdata in bezig van de klant, worden de aanwezige planten en diersoorten bepaald. Deze vormen de basis voor de kwaliteitsberekening.

In grote gebieden (>100 ha) is meestal al voldoende informatie beschikbaar voor een globale berekening. Voor een gedetailleerde berekening, of bij kleine plangebieden, is vaak een veldbezoek of inventarisatie nodig. Het detailniveau bepalen we in samenspraak met de klant, om deze zo passend mogelijk te maken voor het project of plan.

Vervolgens vertalen wij de elementen van het gebied naar de standaardtypologie van de Index Natuur en Landschap en voeren we de berekeningen met de Natuurpuntencalculator uit.

Het resultaat leveren we in kaarten en/of tabellen die inzicht geven in de biodiversiteitswaarde en kwaliteit van het gebied. Het resultaat kan een berekening zijn van de nulsituatie, voorafgaand aan een ontwikkeling of als uitgangspositie voor de uitvoering van natuurbeleid. Ook kan er een theoretische inschatting gemaakt worden van de natuurwaarde in de toekomst. Dit kan bijvoorbeeld voor de ontwikkeling van een duurzame, natuurinclusieve woonwijk of aanleg van een nieuw natuurgebied.

Dit resultaat laat mooi zien of jouw plan een positieve impact heeft op de biodiversiteit, of misschien wel een negatief effect. De resultaten kunnen vervolgens onderdeel zijn van een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) of van duurzame gebiedsontwikkeling, maar kunnen ook gebruikt worden voor een zelfstandig project.

Ik ben blij dat de Natuurpuntencalculator het door PBL en de RUG ontwikkelde concept breed en eenvoudig toepasbaar maakt voor de praktijk. De calculator werkt niet alleen goed voor kleine projecten maar hebben we samen met Sweco, Nationale Databank Flora en Fauna, en RWS ook grootschalig toegepast bij de nationale evaluatie van de effecten van ecoducten en faunatunnels. Prachtig ook dat Sweco doorontwikkelt richting toepassingen in de stad en internationaal. – Frans Sijtsma, Associate Professor Rijksuniversiteit Groningen

Wat leverde de Natuurpuntencalculator op voor onze klanten?

Rijkswaterstaat en Rijksuniversiteit Groningen

Voor de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) van het Meerjarenprogramma Ontsnippering wilde Rijkswaterstaat en de Rijksuniversiteit Groningen biodiversiteitseffecten van de ontsnipperingsmaatregelen berekenen met natuurpunten. De Natuurpuntencalculator bood uitkomst omdat de berekeningen hiermee snel en reproduceerbaar uitgevoerd konden worden. De berekeningen toonden aan dat de aanleg van ecoducten daadwerkelijk een bijdrage levert aan de biodiversiteit en dat deze bijdrage groter is dan van faunatunnels en kleinere faunavoorzieningen. Eén van onze ecologen is naar aanleiding van dit onderzoek geïnterviewd door Dagblad Trouw.

Gemeente Alkmaar en Wijchen

Voor de biodiversiteitsplannen van onder andere de gemeenten Alkmaar en Wijchen maakten we de huidige biodiversiteitswaarde inzichtelijk met een natuurpuntenberekening. Hiermee werd gelijk duidelijk waar de hotspots voor biodiversiteit liggen. Ook kregen de gemeenten een nulmeting van de biodiversiteitswaarde in hun hele gebied, zowel binnen de bebouwde kom als in het buitengebied. Na uitvoering van hun biodiversiteitsplannen kunnen we opnieuw meten en objectief vaststellen of de biodiversiteit volgens plan is toegenomen.

Volkstuinvereniging Streven naar Verbetering

De Volkstuinverenging ‘Streven naar Verbetering’ uit Rotterdam was overtuigd van de hoge biodiversiteitswaarde van het volkstuincomplex en wilde dat objectief vast laten stellen. Ecologen van Sweco hielpen daarbij en hebben de biodiversiteitswaarde vastgesteld op basis van een veldbezoek en een natuurpuntenberekening. En wat bleek? De volkstuinen vallen in de hoogste categorie qua biodiversiteit in Rotterdam! De vereniging heeft nu waardevolle informatie over het belang van het tuinencomplex. Dit laat zien dat de volkstuinen onmisbaar zijn voor de Rotterdamse, stedelijke natuur.

Gerelateerde diensten

Vrouw en kind bij ecologische composthoop in woonwijk

Ecologie

Wielrenner op fiets bij Zeeburg Amsterdam

Duurzame gebiedsontwikkeling

Heb je een uitdaging of een andere vraag voor ons?

Laat hier je gegevens achter. Wij zorgen dat je in contact komt met de juiste persoon. Onze experts staan voor je klaar om je te helpen. Voor elke uitdaging, groot of klein.