De Cityscan2040:
meer realistisch programmeren op basis van demografische ontwikkeling
De bevolking groeit hard, net als de economie. Stedelijke regio’s kampen niet alleen met een tekort aan woningen, maar ook aan werklocaties. Met name in het bestaand stedelijk gebied is de strijd om de schaarse ruimte goed zichtbaar. Een deel van de werkfuncties wordt meer en meer de stad uitgedrukt, bijvoorbeeld omdat verouderde bedrijventerreinen worden getransformeerd naar woningen. Dat heeft gevolgen voor de dienstverlening in het stedelijk weefsel (waar vind je nog een loodgieter?), de inclusiviteit van de stad (als met name banen voor praktijkgeschoolden vertrekken) en de mobiliteit (toename woon-werkverkeer). Hoe maken we de juiste keuzes voor de schaarse ruimte? In onze nieuwe ramingsmethodiek verbinden wij economische en demografische prognoses.
Economie: forse behoefte aan ruimte voor extra werkfuncties door economische groei
Langs de lijn van de economie (hoeveel ruimte voor werkfuncties is nodig uitgaande van economische groei?) brengen wij de ruimtevraag voor werkfuncties in beeld. Het fundament daarvoor vinden we in onder meer de economische structuur, groeicijfers en toegevoegde waardeontwikkeling per sector, het (veranderende) ruimtebeslag (kantoren, bedrijven, hybride werkvloeren en thuiswerken) en diverse andere trends & ontwikkelingen.
Wanneer de economische groei van de afgelopen 10 jaar doorzet tot 2040, dan volgt hieruit in het theoretische en maximale scenario een indicatieve ruimtebehoefte van circa 20 miljoen m² aan kantoorruimte en zelfs zo’n 65 miljoen m² aan bedrijfsruimten.
Demografie: minder sterke behoefte aan ruimte voor extra werkfuncties door vergrijzing
Langs de demografische lijn (hoeveel ruimte voor werkfuncties en voorzieningen is nodig op basis van de (beroeps)bevolkingsgroei?) zijn de bevolkingsprognose en woningbouwambitie leidend. We brengen de extra ruimtebehoefte voor werkfuncties en voorzieningen in beeld die samenhangt met de woningbouwambitie en bevolkingsprognose. Dat doen we met behulp van onder meer de woon-werkbalans (de verhouding tussen het aantal banen en de beroepsbevolking), het ruimtegebruik per werknemer naar sector en het ruimtebeslag van het voorzieningenpakket dat voor de extra inwoners nodig is. Zo wordt duidelijk hoeveel extra ruimte nodig is náást de beoogde nieuwe woningen.
Dit resulteert in een overzicht van de ruimteclaim per functie in een stad of regio. Ook voor Nederland als geheel hebben we dit grofmazig in beeld gebracht. Uit de Cityscan2040 blijkt dat in Nederland tot 2040 een ruimteclaim van circa 87 miljoen m² nodig is om de bevolkingsgroei op te vangen én voldoende ruimte te bieden voor wonen, werken en leven. Deze ruimteclaim bestaat met name uit wonen (ca. 61 miljoen m²), maar ook een substantiële toename van het metrage groen en maatschappelijke voorzieningen (vooral buitensport!) is nodig. De ruimtebehoefte voor andere functies is op macro-niveau relatief gering. Dit komt door de beperkte groei van de beroepsbevolking: waar de gehele bevolking met maar liefst 1,6 miljoen groeit, neemt de beroepsbevolking slechts met zo’n 200.000 toe (inclusief verwachte migratie). Dit is mede ingegeven door vergrijzing. De gevolgen daarvan merken we nu al door het personeelstekort in steeds meer sectoren: de NS kan minder treinen laten rijden, vluchten op Schiphol worden gecanceld en horecazaken moeten vaker de deuren sluiten.
Figuur 2: Cityscan2040, ruimtebehoefte stedelijke functies in Nederland o.b.v. bevolkingsgroei in m² bvo
De Cityscan2040NL geeft een grofmazig beeld voor heel Nederland. Een aantal ontwikkelingen dat van invloed is op de ruimtebehoefte is hierin niet meegenomen. De Primos bevolkings- en huishoudensprognose is de basis voor de ontwikkeling van de ruimtebehoefte per functie. Wanneer de (beroeps)bevolkingsgroei anders uitvalt, heeft dit invloed op de ruimtebehoefte van alle stedelijke functies. Naast de ruimtebehoefte voor de benoemde functies, is er uiteraard ook nog ruimte nodig voor bijvoorbeeld energie, infrastructuur, klimaatadaptatie en parkeren.
Ontwikkeling van de beroepsbevolking essentieel voor economische groei
De beroepsbevolking gaat een van de meest beperkende factoren voor de economische groei zijn: de ruimtebehoefte voor werkfuncties op basis van economische groei tot 2040 kan tot bijna 25 keer groter zijn dan op basis van de groei van de beroepsbevolking. Naast het oplopende tekort op de arbeidsmarkt kunnen ook andere factoren de economische groei belemmeren, zoals het tekort aan grondstoffen (en stijgende prijzen), de stikstofcrisis, de energiecrisis en politieke onzekerheden.
Figuur 3: aandeel ruimtebehoefte in totale ruimteclaim tot 2040, o.b.v. demografie en economie
Hierboven hebben wij de ruimtebehoefte globaal in beeld gebracht voor heel Nederland. Dit schaalniveau houdt echter geen rekening met lokale en regionale ambities, economische structuur en ontwikkelingen. Zo constateren we bijvoorbeeld dat in de grote steden in Nederland de potentiële beroepsbevolking langjarig blijft groeien, terwijl in veel andere regio’s de vergrijzing eerder toeneemt. Dit heeft impact op de benodigde ruimteclaim op lokaal en regionaal niveau en zorgt voor een toenemende tweekoppigheid.
Cityscan2040 van belang voor een gefundeerde ruimteclaim en langjarige programmering
De Cityscan2040 is bedoeld om de ruimtebehoefte op maat uit te werken voor een stad of regio, op basis van een economisch en demografisch spoor. Maatwerk is nodig om rekening te houden met lokale woningbouwambities, de voorzieningenstructuur en economische structuur. Voor de Cityscan2040 is het van belang goed inzichtelijk te hebben in welke richting de economie zich ontwikkelt en op welke sectoren vooral wordt ingezet. Dit leidt tot een gebalanceerde afweging van het benodigde ruimtegebruik. Zo kan bovendien de impact van verschillende beleidskeuzes op het ruimtegebruik inzichtelijk worden gemaakt.
Dit artikel is volledig te lezen in de komende editie van LISA nieuws op www.lisa.nl/publicaties/lisa-nieuws.