Nederland kan zo duurzaam als Costa Rica zijn, als het maar wil

Johan Seuren, Senior adviseur Duurzame energie

Costa Rica is een land in Centraal Amerika dat vooral bekend is door zijn mooie kustlijn, vulkanen en natuur. Maar het is ook een land met ambitie. In 2007 heeft het zich namelijk tot doel gesteld om tegen 2021 klimaatneutraal te zijn. Costa Rica heeft het serieus opgepakt en is hard op weg om dat doel te bereiken.

Energieverbruik

Je zou kunnen zeggen dat het voor Costa Rica eenvoudiger is om dit voor elkaar te krijgen. Costa Rica is namelijk geen energievreter zoals Nederland dat is. Het elektriciteitsverbruik per hoofd van de bevolking is ongeveer 30% van dat van Nederland. En dat is een simpele rekensom, hoe minder je verbruikt, hoe minder je ook op hoeft te wekken. Nederland is hard bezig om energie te besparen, maar om te komen tot het verbruik van Costa Rica zouden we onze levensstandaard moeten verlagen.

Beschikbaarheid van natuurlijke bronnen

Behalve op het vlak van verbruik, heeft Costa Rica nog een voordeel als het gaat om de kansen voor duurzame energie. Door het berglandschap met vulkanen is duurzame energie uit waterkracht en geothermie namelijk makkelijk te realiseren. Als vlak landje heeft Nederland deze voordelen natuurlijk niet. Daarbij komt ook nog eens dat we minder ruimte hebben. Wij leven met 17 miljoen mensen op 41.500 km2 terwijl in Costa Rica 5 miljoen mensen wonen op 51.000 km2. Inpassen van duurzame energie kost ook ruimte, en die is schaars in Nederland.

Toch heeft Nederland een groot voordeel ten opzichte van veel andere landen, dat genoeg kansen biedt om wél een grotere slag in de energietransitie te kunnen maken. We hebben namelijk een lange kustlijn met ondiep water. Deze is uitermate geschikt voor het plaatsen van windmolens. En wind op zee is nu nét die duurzame opwekker waar de afgelopen jaren grote sprongen zijn gemaakt als het gaat om kostenefficiëntie. Waar een aantal jaren geleden nog de angst bestond dat er miljarden subsidies nodig zouden zijn voor windmolens op zee, worden windparken nu gerealiseerd zonder subsidie. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat hiervoor in het concept klimaatakkoord veel aandacht is. De Noordzee wordt gezien als duurzame energiebron die in 2030 40% van onze elektriciteit moet gaan leveren. Richting 2050 moet dit nog verder gaan groeien.

Electriciteitsinfrastructuur

Wind op zee heeft wel een nadeel als je het vergelijkt met de waterkracht in Costa Rica. Elektriciteit uit waterkracht is makkelijk regelbaar, windenergie daarentegen fluctueert over de dag en is beperkt voorspelbaar. Dat betekent dat wij een flexibele elektriciteitsinfrastructuur, ook wel smart grid genoemd, nodig hebben om het wisselende aanbod te balanceren met de vraag. Overschotten moeten voorkomen of opgeslagen worden en tekorten opgevangen. Nederland is gelukkig een koploper als het gaat om slimme elektriciteitsnetten en elektrische auto’s. Twee items die hierin een belangrijke rol spelen. Overtollige elektriciteit kan opgeslagen worden in elektrische auto’s en weer geleverd worden als er een tekort is. Een slim elektriciteitsnet kan er voor zorgen dat overschotten en tekorten geminimaliseerd worden. Door het flexibel maken en sturen van de vraag van woningen, kantoren en de industrie kan extra verbruik gecreëerd worden bij een overschot aan duurzame elektriciteit en de vraag beperkt bij een tekort.

Hoe haalbaar is dit alles nu en welke stappen moeten we nu nemen? Costa Rica heeft laten zien dat het begint bij ambitie en het stellen van doelen. Ook als we kijken naar andere Europese landen dan zien we dat terug. Noorwegen heeft daardoor het grootste aantal elektrische auto’s ter wereld en Denemarken, met meer dan 40%, het hoogste aandeel windenergie. Dit is allemaal terug te herleiden naar politieke keuzes en consistent beleid. Met wind op zee en smart grids hebben wij ook de kans om koploper te worden. En dat levert winst op voor zowel de duurzaamheid als voor de economie want deze ontwikkelingen gaan ook extra banen opleveren.

Dus ja, Nederland heeft de kans om Costa Rica te worden op het gebied van duurzame energie. Als we onszelf maar hoge ambities durven opleggen, en deze consistent nastreven.

Urban Insight report ‘The Limits to renewable energy’

In het tweede Urban Insight rapport van de serie Urban Energy, zetten energie experts van Sweco de duurzame energie strategieën van verschillende landen uiteen. Wat houdt ons tegen en wat zijn succesfactoren? Waarom kunnen niet alle landen zijn zoals Costa Rica?

Urban Insight is een 10 jarig kennisprogramma van ingenieursadviesbureau Sweco, gericht op kennisontwikkeling rondom Europese stedelijke gebieden. In 2019 brengt Sweco een serie van 6 rapporten (‘urban insights’) uit onder het thema Urban Energy.

Beschikbaarheid van natuurlijke hulpbronnen

Deze is ongelijk verdeeld tussen landen. Bijvoorbeeld, er zijn landen met grote voorraden fossiele brandstoffen en landen met uitstekende hernieuwbare energie potentieel.

De economie van een land

Betaalbaarheid is essentieel voor de voortzetting van de economische groei en voor de energievoorziening van onze samenlevingen. Het komt daardoor zeer hoog op de agenda van veel landen.

Energieopslag kosten

Energieopslag kosten zijn relatief hoog voor grootschalige invoering, hoewel de kosten van opslag in batterijen momenteel op drastische wijze afnemen.

Politieke situatie

Energie bepaalt een groot deel van de politiek agenda van vele landen. Ondersteuning van de uitbreiding van hernieuwbare energie vereist steun van de overheid en het scheppen van gunstige voorwaarden om de markten te ontwikkelen.

Energiedichtheid & eisen voor het gebied

Hernieuwbare energie technologieën hebben een lage energiedichtheid (energie per oppervlakte-eenheid) in vergelijking met een kolencentrale. Bijvoorbeeld, het gebruik van de grond voor een kolencentrale kost circa 49,400 m2/MW en voor een windmolenpark 256,000 m2/MW. Dit vertaalt zich naar meer dan 5 keer het gebruik van ruimte voor windenergie ten opzichte van kolen. In dichtbevolkte landen, is de beschikbare ruimte kostbaarder en esthetiek erg belangrijk.