Wat is een goede groennorm voor Nederland?

Een vergelijking van tien normen

De effecten van klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit zijn steeds meer zichtbaar om ons heen. De urgentie om actie te ondernemen kan niet langer worden genegeerd. Het stedelijk groen kan een belangrijke bijdrage leveren bij het versterken van de biodiversiteit, het opvangen van de weersextremen (hittegolven, stortbuien, droogte). Ook kan het bijdragen aan een minder zichtbare maar ook grote maatschappelijke uitdaging, namelijk het verbeteren van onze mentale, fysieke en sociale gezondheid.

door João Cortesão, expert klimaatbestendige stad, en Joeri Meliefste, expert stedelijk groen. 

Waarom een groennorm?

Maar hoe zorgen we voor voldoende stedelijk groen? Het vaststellen van een landelijke groennorm is wat Sweco betreft een essentiële stap voor de vergroening van steden. Alhoewel er nog geen groennorm is ingesteld door de Rijksoverheid, is de roep erom vanuit diverse partijen (gemeenten, provincies en ontwikkelaars) te horen. De discussie over een groennorm en hoe deze opgebouwd is, wordt volop gevoerd. Maar uit welke elementen zou een goede groennorm moeten zijn opgebouwd? En als we een groennorm instellen, wat kost het dan om alle buurten in Nederland er aan te laten voldoen? Volgens de opdracht ontvangen van de ANWB, Natuur & Milieu, Staatsbosbeheer en Vogelbescherming Nederland, heeft Sweco deze twee vragen onderzocht.

Wij hebben “Een praktische verkenning naar een Nederlandse groennorm” uitgevoerd op basis van de praktijkervaring, kennis van gemeenten, provincies en ontwikkelaars, expert judgement binnen Sweco en de inzichten uit de Groene Stad Challenge. In de Groene Stad Challenge zijn van 125 gemeenten in Nederland alle buurten geanalyseerd, waardoor het is bekend van ruim 4.300 buurten hoe groen ze zijn en waar er nog groen toegevoegd kan worden.

Top 3 groennormen

Uit de beoordeling is een top drie geselecteerd– norm 1 (Groene Stadslandschappen), norm 4 (de vier richtlijnen van Meliefste) en norm 5 (de 3-30-300 regel van Konijnendijk). Deze normen voldoen het beste aan een eventuele groennorm voor Nederland. We hebben deze drie normen doorgerekend op de aanleg- en beheerkosten voor de buurten die aan de normen kunnen gaan voldoen.

Dit zijn de kosten voor het extra te realiseren groen, voor een tijdshorizon van 25 jaar. Deze doorrekening is gedaan op een eerdere data-analyses (situatie in 2020) uit de Groene Stad Challenge op een dataset van 4.300 buurten en vervolgens geëxtrapoleerd voor heel Nederland. Dit geeft een overzicht in hoeverre de beste beoordeelde normen toe te passen zijn in de praktijk.

Wat zijn onze aanbevelingen voor een goede groennorm?

We sluiten het onderzoek af met vijf aanbevelingen voor een goede groennorm in Nederland, op basis van deze conclusies:

1. Zorg voor een integrale norm. Zo kan een groennorm in meerdere baten voorzien en daarmee bijdraagt aan biodiversiteit, klimaat en gezondheid.
2. Hou een bandbreedte aan, in plaats van een absoluut cijfer, bij het definiëren van eisen in een groennorm. Een bandbreedte biedt een standaard voor binnen welk bereik van waarden een goede/effectieve oplossing ligt. Dit is belangrijk want: (a) het is niet altijd mogelijk om een norm in iedere buurt volledig te implementeren (denk bijvoorbeeld aan ruimtelijke beperkingen in de bestaande stad); en (b) het geeft besluitvormers, ontwerpers en technici de mogelijkheid om te variëren tussen de ondergrens en een bovengrens (hoge ambitie).
3. Definieer exact wat er verstaan wordt onder groen in de groennorm. Een goede groennorm definieert het groen aan de hand van een aantal belangrijke punten: Wat voor soort groen wil je realiseren? Welk type vegetatie? Of welke soorten? Is particulier groen onderdeel van je norm? Is groen gedefinieerd per woning of per inwoner? Telt de kroonoppervlakte van bomen wel of niet mee in de groennorm en hoe zit het met het groen wat onder de boom te vinden is?
4. Zorg voor een balans tussen een ambitieuze en een haalbare norm. Een goede groennorm zou zo ambitieus mogelijk moeten zijn om impact te maken op klimaatadaptatie, biodiversiteit en gezondheid. Maar de norm moet ook fysiek inpasbaar en haalbaar zijn, anders veel buurten kunnen niet voldoen aan de norm. Een goede norm zou een goed compromis hebben tussen de doelen die het moet bereiken en de kansen om ze daadwerkelijk te bereiken.
5. Definieer een groennorm op basis van daadwerkelijke aandeel groen per buurt (de situatie in 2021) en onderzoek dit voordat je een groennorm instelt. Het is goed om bij het definiëren van de norm uit te gaan van de ‘huidige’ situatie in buurten want wanneer bekend is hoeveel groen er in diverse buurten is, kunnen we de norm en de bandbreedte (met een ondergrens en de bovengrens) beter bepalen. Om dezelfde reden, de norm moet ook afhankelijk zijn van het type buurt.