Vochtige doekjes: een rioolprobleem van miljoenen euro’s
Het vochtige doekjes probleem
Vochtige doekjes: handig, hygiënisch en overal verkrijgbaar. Maar vaak bevatten ze plastic en wanneer je ze door het toilet spoelt veroorzaken ze grote problemen in ons afvalwatersysteem. Al sinds 2007 waarschuwen experts voor de toenemende beheer- en onderhoudskosten die deze doekjes met zich meebrengen. Amanda Vierwind, afvalwatertechnoloog bij Sweco, onderzocht samen met Stichting RIONED de stand van zaken. Wat blijkt: gemeenten en waterschappen hebben het probleem nog lang niet opgelost.
Wereldwijd worden per jaar 170 miljard pakjes vochtige doekjes verkocht voor persoonlijke verzorging, zoals babydoekjes en gezichtsdoekjes. “Tel daar nog eens 10 miljard schoonmaakdoekjes bij op en je hebt een gigantisch probleem wanneer deze doekjes in het riool terechtkomen.” vertelt Amanda. De doekjes worden veel gebruikt en vervolgens verkeerd weggegooid. Ze belanden in het toilet in plaats van in de prullenbak. Dit leidt tot grote verstoppingen en milieuvervuiling. De maatschappelijke kosten die hiermee gepaard gaan, voor beheer en onderhoud, worden ingeschat op 22 tot 26 miljoen euro.
Onderzoek
In opdracht van Stichting RIONED heeft Sweco onderzoek gedaan naar deze ‘doekjesproblematiek’. De resultaten tonen aan dat 90% van het sanitair afval bij riooloverstorten bestaat uit vochtige doekjes. Deze doekjes, vaak gemaakt van plastic vezels, breken niet af in het afvalwatersysteem en dragen bij aan de groeiende microplasticsproblematiek in onze waterwegen. Het gebruik van vochtige doekjes wereldwijd stijgt én extreme neerslag door klimaatverandering neemt toe, waardoor er ook meer overstorten zullen komen. Daarom is het nuttig en nodig om deze vorm van milieuvervuiling aan te pakken.
Wat zijn microplastics?
Microplastics zijn kleine deeltjes plastic die kleiner zijn dan 5 millimeter. Het probleem met microplastics is dat ze niet gemakkelijk afbreken en langdurig in het milieu aanwezig blijven. Ze kunnen schadelijke effecten hebben op ons ecosysteem en de gezondheid van mens en dier. Het inslikken van microplastics kan leiden tot verstopping van de spijsverteringsorganen en andere gezondheidsproblemen.
Twee categorieën
Dankzij de inspanningen van de Europese afvalwatersector hebben we inmiddels twee hoofdcategorieën vochtige doekjes: Flushables zijn doekjes zonder plastic, zoals vochtig toiletpapier, die zijn ontworpen om door te spoelen. Non-flushables bevatten wél plastic en mogen niet doorgespoeld worden. Toch belanden ze veel te vaak in het toilet.
“Gelukkig veroorzaakt vochtig toiletpapier tegenwoordig niet veel of geen problemen meer.” zegt Amanda. “In 2007 vroeg de toenmalige minister van VROM (nu Infrastructuur en Waterstaat) aan fabrikanten om de samenstelling van vochtig toiletpapier zo aan te passen dat het geen problemen meer veroorzaakt in het afvalwatersysteem. Het resultaat is vochtig toiletpapier zonder plastics. Het toiletpapier is nu gemaakt van kortere vezels, waardoor het sneller scheurt en afbreekt. Dat betekent dat je je geen zorgen meer hoeft te maken over verstoppingen door vochtig toiletpapier. Het zijn nu vooral de non-flushables die voor grote verstoppingen en pompstoringen zorgen.”
Oplossingen
In 2026 wordt de Europese Single-Use-Plastics-richtlijn (SUP) herzien. Voor vochtige doekjes met kunststof gelden al bepaalde maatregelen van de huidige SUP-richtlijn, zoals de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV). Amanda licht toe: “De herziening van de richtlijn is een mooie gelegenheid om meer maatregelen toe te passen om de hoeveelheid microplastics in ons (afval)water te verminderen.”
Drie maatregelen
- Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV): Vanaf januari 2024 vallen vochtige doekjes onder de UPV-regeling. Dit houdt in dat producenten een deel van de kosten voor het opruimen van deze doekjes als zwerfafval moeten betalen. Het voorstel is om deze regeling uit te breiden, zodat ook de kosten voor problemen in het afvalwatersysteem (22 tot 26 miljoen per jaar) worden doorberekend aan de producenten. Uiteindelijk zal de producent dit doorberekenen in de prijs voor de consument.
- Betere normering en etikettering: Fabrikanten moeten (nog meer) duidelijke instructies geven over de juiste manier om vochtige doekjes weg te gooien. Dit helpt consumenten te begrijpen welke doekjes wel en niet doorgespoeld mogen worden.
- Plasticvrije doekjes: De belangrijkste oplossing is het volledig plasticvrij maken van alle typen vochtige doekjes. Dit vermindert niet alleen de milieu-impact, maar ook de kosten en problemen in het afvalwatersysteem.
Toekomst
Als de herziening van de Europese Single-Use-Plastics-richtlijn focust op het volledig plasticvrij maken van vochtige doekjes, is dit een kans om het probleem structureel aan te pakken.
Toekomst
Als de herziening van de Europese Single-Use-Plastics-richtlijn focust op het volledig plasticvrij maken van vochtige doekjes, is dit een kans om het probleem structureel aan te pakken.
Amanda ziet hier toekomst in: “Producenten zoals de Codi Group hebben al aangegeven bereid en in staat te zijn om over te schakelen naar volledig biologisch afbreekbare materialen. Deze transitie naar plasticvrije doekjes kan jaarlijks miljoenen kilo’s plastic besparen en de belasting op ons afvalwatersysteem aanzienlijk verminderen.”
Op naar een plasticvrij riool
Het onderzoek van Sweco en Stichting RIONED toont aan dat de doekjesproblematiek een serieuze en kostbare uitdaging blijft. Het aanpakken van deze uitdaging vereist een gezamenlijke inspanning van beleidsmakers, producenten en consumenten. Door de overgang naar plasticvrije doekjes te versnellen, de Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV) toe te passen en consumenten beter voor te lichten, kunnen we de financiële impact en de schade aan het milieu aanzienlijk verminderen. Samen kunnen we zorgen voor een schonere en duurzamere toekomst.
Wil je meer weten over dit onderzoek? Lees het vakartikel op de website van H2O (een uitgave van KNW, het Koninklijk Nederlands Waternetwerk) dat Amanda samen met Eric Oosterom van Stichting RIONED schreef.
