Wij hebben onze bodem hard nodig voor een leefbare toekomst. Zonder gebruik van bodem komen oplossingen voor duurzame energie, klimaatadaptatie, woningbouw, biodiversiteit en voedselvoorziening niet van de grond. Op dit moment zijn er weinig harde criteria voor het gebruik. Iedere gemeente kan zelf regie pakken. Maar bodem stopt natuurlijk niet bij een gemeentegrens! Joris Rooiman van gemeente Hengelo en netwerk Onder Twente, René Hazenkamp van gemeente Hof van Twente en Karin Sant van Sweco vertellen hoe ze met elf gemeenten tot een gezamenlijke visie voor de bodem en ondergrond zijn gekomen.
Optrekken vanuit eigen karakter
Twente, en Twentse bodem, is meer gevarieerd dan men vaak denkt. Het zijn echt niet alleen maar hoge zandgronden. Veertien verschillende gemeenten. Ieder met een eigen karakter. Ieder met eigen uitdagingen op gebied van bodem en ondergrond, variërend van mijnbouw en ondergronds parkeren tot drinkwatervoorraden en voedselproductie.
Toch zijn er ook thema’s die overlappen, denk aan zoetwaterbronnen, bodemenergie of klimaatadaptatie. “Balans vinden tussen dat wat je van elkaar kunt leren en het eigen karakter van de gemeente behouden was het belangrijkste in onze aanpak.” aldus Karin. Na het opstellen van de visies Bodem en Ondergrond voor Enschede, Hengelo en Almelo was het nu de beurt aan de overige 11 Twentse gemeenten. Sweco verdeelde de gemeenten in groepen van 2 tot 4. Met vier verkennende sessies, vier reflecterende sessies en tussendoor diverse contactmomenten om de inbreng te bespreken, werden karakter, verschillen en overlappen helder.
Opvallend was dat de mensen al veel wisten over het ontstaan van hun eigen landschap. Dat vind ik voor Twente kenmerkend. Mooi om te zien en heel prettig werken.–Karin Sant, environmental consultant bij Sweco
Stedelijk én landelijk
De landelijke overheid werkt aan een wettelijk kader om water en bodem sturend te laten zijn bij beslissingen over de inrichting van ons land. “Water en bodem sturend kan prima bedacht worden in het Haagse. In de gemeentelijke praktijk loop je tegen onderscheid aan tussen stad en platteland. Zeker als je kijkt naar de positionering van de bodem in economische en sociale context.“ zegt René.
De sessies gaven Joris nieuwe inzichten: “De visie voor bodem en ondergrond hebben we voor Enschede, Almelo en Hengelo al een paar jaar geleden samen met Sweco opgesteld. Nu met de overige elf gemeenten die een stuk landelijker zijn, zie ik duidelijke verschillen. In het stedelijk gebied kampen we vooral met ruimtegebrek. Voor ondergronds parkeren, waterberging, kabels en leidingen, meer groen, noem maar op. Maar er zijn ook gedeelde opgaven, zoals drinkwaterwinning, energieopwekking en biodiversiteit. Door met alle gemeenten in gesprek te gaan, voorkom je dat je zowel in het landelijk als in het stedelijk gebied ruimte aan het reserveren bent voor dezelfde opgave. Een opgave eindigt namelijk niet bij de gemeentegrens.”
In grote lijnen is de problematiek wel hetzelfde. Alleen in de intensiteitzit het grote verschil tussen stedelijke en landelijke gemeentes. – René Hazenkamp, beheerder milieu bij gemeente Hof van Twente
Landelijk én stedelijk
“Tegelijkertijd vind ik dat je moet kijken of je je eigen broek kunt ophouden.” aldus René. “Als je een grote behoefte hebt bijvoorbeeld aan elektriciteit, probeer dit dan ook lokaal op te wekken. Bijvoorbeeld in het stedelijk gebied door het plaatsen van zonnepanelen op daken. Op vruchtbare landbouwbodem rust een grote claim voor veel functies, zoals voedselvoorziening en biodiversiteit. Elektriciteit opwekken via zonnevelden of een windturbine op goede landbouwgrond is daarom best een dingetje. Voordat we keuzes maken, moeten we ons goed bewust zijn wat de sociale en economische impact van potentiële functies van bodem in de praktijk is. Door hier nu al goed samen over te praten kom je tot betere besluitvorming.”
“Het nieuwe water en bodem sturend beleid vanuit de landelijke overheid wordt op sommige punten dwingend. Bij ontwikkelingen kun je straks niet om een zorgvuldige afweging van gebruik van bodem en water heen.” vertelt Karin. “Door vroeg aan de slag te gaan en samen te werken, kan je als gemeente en regio standpunten innemen. Op die manier weet je al hoe je gaat reageren op de vragen van morgen.”
De wil om het samen te doen
Alle drie noemen ze als eye-opener de bereidwilligheid van de mensen vanuit andere disciplines dan bodem in de gemeenten om mee te werken aan gezamenlijke visie voor bodem en ondergrond. Ze zagen het nut ervan in en wilden waarde toevoegen. Joris vertelt enthousiast: “Toen ik in een breed overleg intern de visie besprak, kwam er zelfs vanuit de gezondheidshoek het aanbod om mee te denken, want dat wilden ze wel.”
“Ook het delen van kennis over bodemgebruik tussen landelijke en stedelijke gemeenten had veel meerwaarde.” zegt Karin. “Vaak hebben stedelijke gemeenten meer capaciteit waardoor ze meer kunnen investeren in kennishouders en kennisbehoud over onderwerpen als drinkwaterwinning versus grondwaterstand of mogelijkheden voor duurzame energieopwekking. Landelijke gemeenten hebben vaak meer praktijkervaring in het buitengebied. Dit project leert ons dat deze manier van kennis delen een mooie win-win situatie oplevert.”
Daar waar het kan, is de visie regionaal. Daar waar nodig, doen we het gemeentespecifiek. – Joris Rooiman, kernteamlid bij Onder Twente en bestuurlijk juridisch beleidsmedewerker bodem bij gemeente Hengelo
Samen zorgen voor balans in de bodem
“Ruimtelijke ordening van de bovengrond doen we al een paar 100 jaar, maar wat er onder onze voeten zit, dat is veel belangrijker.” vindt René. “Als je een huis neerzet op veengrond, kun je erop wachten dat je een probleem krijgt. De opgedane kennis in dit traject vanuit heel veel verschillende disciplines is heel waardevol voor de inrichting van je omgeving maar ook voor het beheer en onderhoud van onze bodem en ondergrond. Nu en in de toekomst.”
Er kan best veel met de bodem maar een inzicht wat mijn inziens nog wel wat meer mag landen, is dat je de bodem maar één keer kan vullen. Net als dat je ergens een huis bouwt en daar niet ook een school kan bouwen. Je kunt niet alles in de ondergrond proppen. Er moet balans zijn in de bodem. – Joris Rooiman, kernteamlid bij Onder Twente en bestuurlijk juridisch beleidsmedewerker bodem bij gemeente Hengelo
Gemeenten kunnen grotere rol spelen
Sweco heeft separate visies per gemeente en een overkoepelende notitie opgesteld met welke problemen regio breed prioriteit hebben. Één van de conclusies: gemeenten kunnen een grotere rol spelen voor een gezonde bodem en ondergrond dan zij dachten!
“We hebben dit expliciet geadresseerd in het traject.” vertelt Karin. “Waar heb je als gemeente écht zeggenschap? Dit is op het gebied van water in de bodem al vrij complex gezien de rechtsbevoegdheden van de provincie, het waterschap en het Rijk. Laat staan op andere vlakken. Bij geen zeggenschap hebben we gekeken waar je een adviesrol of een stimulerende rol kunt pakken.”
En nu…
Het visietraject is begin dit jaar afgerond. Bij gemeente Hof van Twente en de andere gemeenten moet de standpuntbepaling en bestuurlijke verankering van de visies nog plaatsvinden. René verwacht dat de notitie bodem en ondergrond voor Hof van Twente een bouwsteen zal zijn voor de gemeentelijke Omgevingsvisie.
Voor gemeente Hengelo is de visie voor bodem en ondergrond in 2021 al vastgesteld door de Raad en onderdeel van de omgevingsvisie. Joris: “Praktisch kent het een doorwerking in het Omgevingsplan en zijn we bezig om projecten op te zetten om meer grip op de bodem in ons stedelijk gebied te hebben. Hiervoor nemen we nu in Hengelo onze huidige processen onder de loep. Ook hierin ervaar ik bereidheid van collega’s om mee te denken en mee te doen.”
De visie is een handvat voor planvorming, maar ook voor beheer en onderhoud dus voor zowel bestaande als nieuwe initiatieven en ontwikkelingen. – René Hazenkamp, beheerder milieu bij gemeente Hof van Twente
In Twente zijn we best bescheiden maar als het uniek is in Nederland dan kunnen we dat ook gewoon zo zeggen. Samen hebben we mooi werk geleverd. Dit had niet zomaar overal gekund. – Joris Rooiman, kernteamlid bij Onder Twente en bestuurlijk juridisch beleidsmedewerker bodem bij gemeente Hengelo
Over OnderTwente
Het netwerk OnderTwente is een regionale samenwerking van de veertien Twentse gemeenten op het gebied van bodem en ondergrond. Hierbij staat het delen en vergaren van kennis centraal. Dit doen ze o.a. door het organiseren van bodemcafés, TwenteOndersteboven of andere activiteiten zoals het gezamenlijke visietraject. Ook zoeken ze daarbij de samenwerking op met andere netwerken zoals TwentsWaternet of andere regio’s zoals IJsselland. OnderTwente is voor iedereen met een affiniteit voor de Twentse bodem en ondergrond.
Wij gebruiken cookies om onze website en onze service te optimaliseren. Cookiebeleid
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft verzocht, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistics
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om u te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites heen te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
