PWN en Sweco maken kritische gebouwen klimaatbestendig

Stijgend grondwater risico voor levering drinkwater

Veel mensen zullen zich de afgelopen winter vooral als nat herinneren. Uit cijfers van het KNMI bleek zelfs dat deze winter de op één na natste was sinds het begin van de metingen. Door de hevige neerslag steeg het grondwaterpeil in Noord-Holland, één van de natste provincies van ons land, zo hard dat een aantal gebouwen van drinkwaterbedrijf PWN bedreigde. Sweco onderzocht de mogelijke constructieve gevolgen en wat nodig is om gebouwen tegen dit gevolg van klimaatverandering te wapenen.

Wil je meer weten over dit onderwerp? Kom naar onze kennissessie op de PROVADA

Risicoanalyse klimaatbestendigheid

In december vorig jaar steeg het grondwater zo hard, dat het nodig was om snel actie te ondernemen. Om de gevaren het hoofd te bieden, hebben PWN en Sweco een quickscan uitgevoerd voor de 96 gebouwen die PWN onder haar hoede heeft. “Bij de reguliere werkzaamheden hoort dat onze medewerkers regelmatig inspectierondes lopen”, vertelt Koos Schoenmaker, asset engineer bij PWN. “De mensen in het veld zijn de ogen en oren van ons bedrijf. Zij hebben direct aan de bel getrokken toen ze zagen dat het niet goed dreigde te gaan. Daarnaast houden we altijd onze peilbuizen in de gaten. Ook daaraan konden we zien dat het grondwater snel steeg. We hebben toen de koppen bij elkaar gestoken om een risicoanalyse te maken. Daaruit bleek dat we bij vijf locaties noodmaatregelen moesten nemen.”

Noodmaatregelen kritieke locaties

Eén van de locaties waar de situatie kritiek werd, was bij de locatie van PWN in Hoorn. Een locatie waar zich twee pompgebouwen en zes drinkwaterkelders bevinden. Daar werd in hoog tempo een drain om de gebouwen aangelegd. “Een drain is eigenlijk niet meer dan een kunststof buis met gaatjes erin die op een diepte van ongeveer twee meter ligt”, legt Lucas Borst, hydroloog bij PWN, uit. “Het overtollige grondwater loopt via de gaatjes de buis in en kan vervolgens in een nabijgelegen sloot afgevoerd worden.” Op andere kritieke plaatsen werden door PWN dijkjes aangelegd, zodat het toestromende water omgeleid werd, weg van de gebouwen. “Het zijn simpele maar wel effectieve maatregelen.”

Gevaar van stijgend grondwater

Uiteindelijk is er niet zoveel gebeurd en is het allemaal goed gegaan, vertelt Lucas. “Maar dat betekent niet dat er geen problemen waren. Het gevaar van het stijgende grondwater is dat onder andere onze drinkwaterkelders, grote betonnen gebouwen die onder de grond liggen, omhoog gaan drijven.”

Als dat gebeurt kunnen vloeren en wanden scheuren, waardoor het drinkwater in een gebouw microbiologisch gezien niet meer veilig is. Het kan zelfs zijn dat de drinkwaterproductie van een deel van Noord-Holland dan stopt. “Ja, dat zijn best wel heftige dingen. Maar gelukkig is het zover niet gekomen, omdat we tijdig maatregelen hebben genomen.”

Klimaatverandering geeft wake-up call

De gebeurtenissen van afgelopen winter waren volgens Koos wel een wake-up call. “We voerden altijd al periodieke bouwkundige inspecties uit, waarbij we ook naar de funderingen en de gevolgen van hogere grondwaterstanden keken. Maar we zien dat de gevolgen van de klimaatverandering sneller naar ons toe komen dan we dachten.”

De bewustwording dat grondwater ons parten kan spelen, vooral bij gebouwen die zich diep in de grond bevinden, was er al wel, zegt Koos. “Maar problemen werden ad hoc opgepakt. Daar moeten we van af. We moeten de risico’s en de oplossingen gestructureerd aanpakken en nog meer kijken naar preventieve maatregelen die we kunnen nemen op basis van klimaatscenario’s.”

Daarom zijn architecten- en ingenieursbureaus Sweco, Royal HaskoningDHV en Witteveen + Bos het onderzoeksproject ‘Klimaatbestendigheid productie-objecten PWN’ gestart. “Zo kunnen we de risico’s voor onze drinkwaterproductiegebouwen inventariseren en acties voor de komende jaren gaan bepalen”, aldus Koos.

Klimaat adaptief constructief onderzoek

Om de problemen systematisch te lijf te kunnen gaan, riep PWN de hulp in van Sweco, onder andere vanwege de specialistische kennis over mogelijkheden om gebouwen constructief aan te passen aan hogere grondwaterstanden.

Ikram Talib is als adviseur constructies bij Sweco betrokken bij het onderzoeksproject. “We hebben een aantal gebouwen constructief onderzocht om te zien wat er gebeurt als het stijgende grondwater steeds harder tegen de onderkant van een gebouw drukt. We wilden ook bekijken wat de kritieke grens is waarna een gebouw gaat drijven. Op basis daarvan konden we bepalen wat er nodig is om dat tegen te gaan.”

Maatregelen waar je dan aan kunt denken is het verzwaren van het gebouw met een zandlaag of het storten van een extra betonlaag op de vloer, legt Ikram uit. “Zo zorg je voor extra gewicht waardoor alles netjes op zijn plaats blijft.”

Een andere oplossing waar aan gedacht is, was het verbreden van de rand van de vloer, vertelt Ikram. “Dat betekent wel dat je de grond om het gebouw moet gaan afgraven. Daarbij moet je rekening houden met de leidingen die het gebouw in en uit gaan. Die kunnen bij het afgraven beschadigd raken. Er zijn dus meerdere oplossingen op gebouwniveau, maar bij een aantal locaties is het beter en kostenvoordeliger om maatregelen te nemen als het aanleggen van een permanente drain of dijk.”

Het fijne van een bedrijf als Sweco is dat ze veel verschillende soorten specialisten hebben. Het is een groep mensen bij wie je altijd kunt aankloppen.- Lucas Borst, hydroloog PWN

Werkzaamheden Sweco:

Constructieve risico- en kwetsbaarheidsanalyse productiegebouwen PWN
Onderzoek constructieve oplossingen kwetsbare gebouwen op basis van analyses klimaatimpact

Klimaatscenario’s

Voor de langere termijn kijkt PWN bij het bedenken van oplossingen niet alleen naar de afzonderlijke gebouwen. Het onderzoeksproject geeft input voor een masterplan waarin met verschillende aspecten rekening gehouden wordt, vertelt Koos. “In het masterplan werken we met meerdere klimaatscenario’s waarbij we de effecten van hevige regenval en stijgend grondwater betrekken, maar ook de gevolgen van bijvoorbeeld hitte en droogte.”

Er wordt gekeken naar oplossingen waarbij onder andere rekening gehouden moet worden met de levensduur van een gebouw en de kosten die met aanpassingen en onderhoud gemoeid zijn. “Op basis van al die gegevens besluiten we welke maatregelen we wanneer nemen. Dan kan het ook zijn dat we besluiten om een gebouw te slopen en een nieuw gebouw ervoor in de plaats te zetten.”

Toekomstbestendige drinkwatervoorziening

Daarnaast hebben we in de provincie ook te maken met een groeiende drinkwatervraag, vult Lucas aan. “Er komen meer mensen wonen, werken en recreëren. Als we 20 procent meer drinkwater moeten maken, moet je je bijvoorbeeld ook afvragen of je de drinkwaterproductie van de huidige fabrieken gaat uitbreiden of dat je een nieuwe fabriek gaat bouwen. En dan niet in kwetsbaar duingebied maar in de polder.” Dat zijn afwegingen die gemaakt moeten worden. “Het doel is natuurlijk dat we in de toekomst de drinkwatervoorziening van de provincie veilig kunnen stellen, en dat op een zo duurzaam mogelijke manier.”

Voorkom klimaatschade aan funderingen van gebouwen door tijdige signalering en gerichte aanpak

Hevige regenval of juist droogte, de klimaatverandering zorgt ervoor dat de bodem steeds meer te maken krijgt met extreme weersinvloeden. Dit heeft in toenemende mate een negatief effect op de funderingen van gebouwen; die dreigen te verzakken of worden juist naar boven gestuwd door een hogere grondwaterstand. Met als gevolg dat ondergrondse constructies en gekoppelde ondergrondse infrastructuur beschadigd raken. De funderingsproblematiek speelt op dit moment al bij ongeveer 425.000 gebouwen, met een totaal schadebedrag dat kan oplopen tot 54 miljard euro in 2025. Hoe kun je als gebouweigenaar ervoor zorgen dat deze negatieve gevolgen op tijd onderkend en tegengegaan worden?

Ontmoet Sweco op de PROVADA

In onze sessie op de PROVADA (woensdag 12 juni om 15:00 uur, stand Sweco) vertellen we je graag meer over dit thema. We gaan daarna graag met je in gesprek om te onderzoeken wat voor jouw bedrijf of organisatie de beste opties zijn om ervoor te zorgen dat funderingsschade voorkomen wordt en de gebouwen toekomstbestendig zijn en blijven. We kijken ernaar uit om je te ontmoeten.

Klik hier voor ons totale PROVADA-programma!

Heb je een uitdaging of een andere vraag voor ons?

Laat hier je gegevens achter. Wij zorgen dat je in contact komt met de juiste persoon. Onze experts staan voor je klaar om je te helpen. Voor elke uitdaging, groot of klein.