1945. Nederland in wederopbouw. We wilden weer vooruit, maar diep in grond bleef de oorlog achter. Een bodem vol verhalen. Jasper Molenaar neemt ons mee terug in de tijd. Deze expert in ontplofbare oorlogsresten laat zien hoe digitale techniek ons helpt de gebeurtenissen van toen steeds beter in kaart te brengen.
Terug in de tijd
Jasper: “In juni 1944 vallen de geallieerden Normandië binnen. Na een hevige strijd winnen ze van de Duitsers en trekken ze razendsnel op via België naar Nederland. Operatie ‘Markten Garden’ moet ze helpen via Arnhem naar Duitsland op te rukken. In september 1944 verliezen de geallieerden de Slag om Arnhem. Het front loopt vast en Westervoort ligt middenin de strijd. De Duitsers bedenken zich geen moment en leggen vliegensvlug een verdedigingsnetwerk aan in de hoop eventuele nieuwe aanvallen te blokkeren. De geallieerden laten het er niet bij zitten en beschieten het gebied met kanonnen en bombarderen de brug bij Westervoort. Het doel: een belangrijk knooppunt ontregelen en de transportcapaciteit van de Duitsers verstoren. Op 12 april 1945 lukt het de Canadezen en Britten de IJssel over te steken en de Duitsers te verjagen. Dit verhaal kunnen we onder andere zo gedetailleerd vertellen door wat we in de bodem terugvinden.”
Een bijzondere geschiedenis. Wat zien jullie daarvan terug?
“Als een partij de bodem in wil gaan, bijvoorbeeld om er te gaan bouwen, moeten ze weten wat er in de bodem zit en of ze veilig aan de slag kunnen. Door het analyseren van luchtfoto’s, verschillende (land)kaarten, boeken en geschreven archief uit de Tweede Wereldoorlog reconstrueren we wat er zich tijdens de oorlog in een gebied heeft afgespeeld. Aan de hand van de reconstructie bekijken we of de kans groot is dat er ontplofbare oorlogsresten in de grond zitten en hoe diep die resten zitten. Door dit allemaal in kaart te brengen, kunnen we klanten adviseren over hoe zij zo veilig mogelijk en efficiënt bodemwerk uit kunnen voeren.”
Doe je dat allemaal handmatig?
“We werken op dit moment aan een Machine Learning-model. Machine Learning is een vorm van kunstmatige intelligentie waarbij je de computer als het ware traint om objecten en patronen te herkennen. Wij trainen het Machine Learning-model op het herkennen van onder andere inslagkraters. Om het model goed z’n werk te laten doen, moet je het inrichten. Wij voeren oude luchtfoto’s uit de Tweede Wereldoorlog in waarop de computer objecten moet gaan herkennen en onthouden. Het trainen komt heel nauw. Objecten en patronen zien er niet overal hetzelfde uit. Een bom die ingeslagen is op een zandige ondergrond laat een soort stervorm achter. Komt zo’n bom terecht op kleigebied, dan laat hij een rondere vorm en een veel diepere krater achter. We onderzoeken of het mogelijk is om het Machine Learning-model op die variabelen te trainen.”
Kun je het werk in de toekomst aan een computer overlaten?
“Nee, dat niet. Het is natuurlijk heel gemakkelijk om aan te nemen dat alle output die een computer geeft waar is. Maar je moet dat altijd blijven controleren. Dat is in dit geval ook zeker nodig, want Machine Learning kan bijvoorbeeld nog niet aangeven hoe diep een object zit en in wat voor type bodem het zit. Daar zul je altijd zelf naar moeten kijken. Machine Learning is vooral heel handig, omdat je als mens soms met een bevooroordeelde blik naar foto’s kijkt of twijfelt over mogelijke verstoringen die je in de grond ziet. Machine Learning helpt je om luchtfoto’s nauwkeuriger te analyseren en het kan objecten of patronen herkennen die je zelf over het hoofd ziet. Het is dus vooral een belangrijke, ondersteunende tool.”
Duik je ook nog het archief in?
“Wij raadplegen altijd archieven. Sommige archieven zijn gedigitaliseerd en hebben we zelf in huis. Maar gemeenten hebben hun archief nog niet altijd gedigitaliseerd. In dat geval duiken we (fysiek) het gemeentearchief in. Alles wat we verzamelen, verwerken we ook in een eigen archief. Daarnaast zijn we bezig met het ontwikkelen van een digitaal (GIS)-platform. Op dat platform verzamelen we uitgevoerde onderzoeken, informatie over bombardementen, foto’s en bijvoorbeeld kaarten. Zo kun je met één klik bij een document komen en dat maakt het werk gemakkelijker.”
Uiteindelijk denk ik dat digitale tools niet zonder mensen kunnen en mensen niet zonder digitale tools. Ze zijn onlosmakelijke aan elkaar verbonden. Dat is nu zo, maar vroeger eigenlijk ook al. We zijn niet voor niets gekomen waar we nu zijn. Dat proces begon vroeger al. En door technische en digitale ontwikkelingen staan we waar we nu staan.
Over Jasper
Films, boeken, computerspellen en de verhalen van opa’s en oma’s zogen Jasper al van jongs af aan mee in de geschiedenis. De verhalen van vroeger lieten hem nooit meer los. Hij besloot geschiedenis te studeren in Utrecht en daarna militaire geschiedenis in Amsterdam. Onderbelichte oorlogsthema’s fascineren hem het meest. In zijn vrije tijd vind je Jasper dan ook geregeld in het archief. Hij doet er onderzoek voor het boek dat hij schrijft over Nederlanders die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog aansloten bij het Duitse leger.
Wij doen niet anders. En daardoor ontstaan mooie projecten en verhalen. Ontvang 10x per jaar meer nieuws over toonaangevende innovaties, projecten en persoonlijke verhalen in je mailbox. Weet hoe de wereld verandert en wij, samen met jou, het verschil maken. Elke dag opnieuw.
Voorkeuren cookies beheren
Wij gebruiken cookies om onze website en onze service te optimaliseren. Cookiebeleid
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft verzocht, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistics
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om u te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites heen te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
