Een onbreekbare dijk voor 200 jaar

Van waar dit plan om woningen te bouwen op een dijk?

Ferdinand: “Een samenspel van factoren bepaalt dat we hier woningbouw willen gaan realiseren. We zijn al lange tijd bezig met de vernieuwing van het stadshart van Den Helder. Eén van de belangrijkste doelen is om de verbinding met de zee weer te maken. Waar je de zee vroeger direct voelde, is de dijk nu zo’n 10 meter hoog en ligt daar als een blokkade. Je hebt eigenlijk geen ‘feeling’ meer met de zee. Met positieve resultaten uit pilots zoals de multifunctionele dijk en de klimaatdijk in het achterhoofd, ontstond het idee om op de dijk woningbouw te realiseren. Landschapsarchitectenbureau West8 heeft dit idee tot een visie uitgewerkt en samen met Gemeente Den Helder, Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Woningstichting Den Helder zijn we dit verder gaan bestuderen.”

Wat is er zo bijzonder en slim aan het plan?

Ruud: “De combinatie van woningbouw en letterlijk wonen op een dijk is bijzonder. Maar wat het extra uniek maakt is dat we voor beide een adaptieve benadering toepassen. Normaalgesproken ontwerpen we een dijk voor 50 of 100 jaar. Nu kijken we door naar een hele lange tijd voor het robuust maken van de dijk, maar liefst 200 jaar! Dat betekent dat je maar 1 keer in de 200 jaar hoeft in te grijpen in die dijk en hem dan voor 200 jaar met rust kunt laten.”

Hoe maak je de dijk sterk genoeg?

Ruud: “Op basis van de voorspellingen van klimaatverandering en de meest extreme zeespiegelstijging, rekenen we feitelijk door hoe die dijk er over 200 jaar uit zou moeten zien. De techniek om een dijk te maken blijft hetzelfde, alleen maak je hem veel sterker dan je daadwerkelijk nu nodig zou hebben.”

Ferdinand: “In het stedenbouwkundig plan is ook goed rekening gehouden met de toekomstige vorm van de dijk. De robuuste dijk is volledig geïntegreerd in het ontwerp. Hij wordt anderhalve meter opgehoogd bij de kruin. Aan de landzijde wordt de dijk aangevuld met grond dat functioneert als een soort boekensteun en daaronder zit het profiel van de vrije ruimte, c.q. veiligheidsprofiel. Daar mogen geen kunstwerken in gebouwd worden, zoals een parkeergarage, maar heipalen kunnen wel heel goed. De woningen worden aan de kruin van de dijk en de helling aan de binnenzijde gebouwd. Een soort bergdorpje in Den Helder.”

Hoe is Sweco betrokken?

Ruud: “Wij onderzoeken de techniek achter het ontwerp, van zowel de waterkering als het stedenbouwkundig ontwerp. Daarnaast verzorgen we ook de financiële onderbouwing. Dit project vraagt om een andere manier van kijken naar financiering. Nu keuren we een dijk elke 6 jaar en kijken of die veilig is en dán investeren we geld. We kijken nooit 200 jaar vooruit en zeggen ‘dat is een reden om geld te investeren’. Je wilt dus dat er ook anders wordt gedacht over het financieren van een dijkversterking. Niet alleen wanneer die is afgekeurd, maar juist omdat er bepaalde redenen kunnen zijn en het misschien wel slimmer is om nu te investeren.”

Vanuit dijkversterking denken we altijd in meekoppelkansen. Dus je hebt de dijk en daar kunnen we woningbouw aan meekoppelen. Hier hebben we een woningbouwopgave en daar kun je een dijkversterking aan meekoppelen. Dus dat is net een omgekeerde gedachte! – Ruud Raaijmakers, adviseur waterkeringen

Ferdinand: “Je hebt heel veel verschillende expertises nodig om tot zo’n plan te komen. En daar past Sweco heel goed in! Daarnaast moet je ook goed kunnen samenwerken. En bij samenwerken hoort vertrouwen. Het vertrouwen krijg je ook weer als je merkt ‘ik zit hier aan tafel met iemand die weet waar hij het over heeft’. Beiden zijn noodzakelijk om tot een goed plan te komen.”

Het is een ambitieus plan. Wat komt er bij kijken?

Ferdinand: “Gemeente, woningstichting en hoogheemraadschap zijn ambitieus en willen er voor gaan. Maar de kosten zijn hoog en de uitdagingen groot. Denk aan vragen als: Kan het technisch allemaal? Kan het financieel? Je zit naast het waddengebied, een Natura2000-gebied. Dat brengt ook veel aspecten en risico’s met zich mee die je goed in beeld moet hebben. Bovendien kijken we hier 200 jaar vooruit. De veelheid aan belangen maakt ook dat het een grote verantwoordelijkheid is om aan zo’n plan te werken. Voor alle betrokkenen, maar zeker ook voor het hoogheemraadschap, die hiermee haar nek uitsteekt en lef toont. Dat is absoluut bijzonder!”

Waarom bouwen we in Nederland (nog) niet op dijken?

Ferdinand: “Het was lang onbespreekbaar. Ook terecht, want waterveiligheid is ontzettend belangrijk. Daarom is het uniek en ambitieus om op deze dijk te bouwen. Het moet echt heel goed zijn. Maar juist hier ligt onze kracht, als dijkenbouwers van de wereld.”

Ruud: “Ik werk mee aan heel veel dijkversterkingen in Nederland. En wat je ziet in de afgelopen jaren is dat er de neiging was om woningen op te kopen en zoveel mogelijk ruimte te claimen voor de dijk. Maar we komen erachter dat woningen kopen voor een dijkversterking echt heel duur is. Waterschappen besteden daar miljoenen aan. Zeker als je richting de toekomst kijkt, zie je dat in Nederland veel woningen in het toekomstige profiel van een te versterken dijk komen te liggen. Deze dijk kan helpen in bepaalde omstandigheden anders te denken dan we gewend zijn.”

Waarom wordt de inwoner van Den Helder blij van dit plan?

Ferdinand: “Dat zijn heel wat redenen. Het plan vervult uiteraard een woningbehoefte. Ook wordt het plan gecombineerd met SeaSaw, een iconisch kunstwerk van architectenbureau MVRDV wat de Eiffeltoren voor Den Helder moet worden. Het stadshart komt aan zee te liggen wat een enorme winst is voor de lokale inwoner en ondernemer. Daardoor krijgt het wandelen op de dijk een veel socialer, veiliger en levendiger functie. Met dit plan toon je als gemeente lef en durf. Je brengt de stad weer naar de zee. Aantrekkelijk voor bewoners maar ook voor toeristen. Een plek waar je naar toe wilt!”

Waar worden jullie zelf enthousiast van?

Ferdinand: “Het is geweldig om aan zo’n vooruitstrevend project mee te werken. De combinatie van woningbouw, SeaSaw, dijkversterking en stadsontwikkeling is een grote uitdaging. Iedereen die hieraan meewerkt is enorm gedreven en enthousiast. Ik krijg veel energie van dit project!”

Ruud: “Ja, de combinatie van dijkversterking en woningbouw is uniek. Het is spannend en ongelofelijk leuk om aan iets te werken wat zo nieuw en innovatief is. We verwezenlijken een toekomstvisie. Ik vind het heel gaaf dat ik daar vanuit waterveiligheid een bijdrage aan kan leveren!”