10 tips voor een natuurinclusieve stad
Het vergroenen van de stad
Het vergroenen van steden en natuurinclusief bouwen krijgt de laatste tijd veel aandacht. En terecht. Onze gezondheid en veiligheid is in het geding door het veranderende klimaat en de afname van biodiversiteit. Gijs Meijer, adviseur biodiversiteit, en Joeri Meliefste, adviseur stedelijk groen, delen tien tips om steden om te toveren tot plekken waar zowel mens, dier én plant zich (veilig) thuis voelt.
Verbinding tussen mens en natuur
Gijs: “De stad van de toekomst is groen, gezond, evenwichtig, aantrekkelijk, inspirerend, levendig en met een hoge biodiversiteit. Een plek waarin natuur op een verfijnde manier verweven is in stedelijke structuren. Een stad die de natuur onderling verbindt én de verbinding tussen mens en natuur versterkt.”
Vijf tips om anders te denken
1: Biodiversiteit als volwaardig duurzaamheidsthema
Neem het bevorderen van biodiversiteit op aan de voorkant van processen, plannen en projecten. Dit doe je door het een integraal onderdeel te laten zijn van de besluitvorming. Een praktisch voorbeeld hiervan is het invoeren van een biodiversiteitsscan, waarin bij elk project en plan, in iedere fase bekeken wordt waar de kansen voor biodiversiteit liggen en hoe deze verzilverd kunnen worden.
2: Beschouw de stad als een ecosysteem
De stad is een zeer dynamisch ecosysteem met veel afwisseling in bebouwing, groen, verharding en water. Een rotsachtig landschap, dooradert met linten en eilanden van groen en water. In dit type landschap is de biodiversiteit hoog op plekken die verbonden zijn met de omgeving, met een gezonde bodem, natuurlijke vegetaties en overgangen. Daar waar de ’rotsen’ (gebouwen), kieren en holtes zitten, kunnen dieren nestelen en schuilen. Iedere stad heeft een eigen geschiedenis, (ecologische) structuren, omliggend én onderliggend landschap. Gebruik dat om de bij de stad passende natuur te ontwikkelen.
3: Maak natuurinclusief bouwen en inrichten de standaard
Natuurinclusief bouwen is meer dan nestkasten ophangen en het vergroenen van de omgeving. Het gaat om het verhogen van de lokale biodiversiteit. Zorg bij nieuwe ontwikkelingen voor een samenhangend geheel waarin de groene (beplanting) en blauwe (water) ruimte en natuurinclusieve gebouwen elkaar aanvullen. Vogels, vleermuizen, bijen en vlinders hebben voldoende voedsel, water, schuil- voorplantings- en overwinteringsmogelijkheden nodig in hun leefgebied. Zorg dat alle benodigde elementen aanwezig zijn, zodat dieren zich daadwerkelijk thuis gaan voelen.
4: Overal liggen kansen
Voor een natuurinclusieve stad moeten we met zijn allen gaan omdenken. Door biodiversiteit al vroeg in het ontwerpproces mee te nemen, kun je van alles natuurinclusief maken. In de stad is ruimte schaars. Wees creatief, inspireer en geef objecten een extra functie voor natuur. Van gebouwen, parken en bermen tot aan de fietsberging, verkeersborden en lantaarnpalen.
5: Monitor en evalueer
De natuurinclusieve stad zit in een pioniersfase. Monitoring en evaluatie is essentieel om te bepalen wat werkt en wat niet. Zo zorgen we dat we ervan leren en bekijken hoe het nog beter kan. Deel met elkaar de ‘best practices’ op het gebied van natuurinclusiviteit, zo leren we van elkaar.
Drie tips voor een andere kijk op inrichting en beheer
6: Creëer een robuust groenblauw netwerk
Zorg dat de stad dooraderd is met een robuust groenblauw netwerk. Van de grotere structuren op stadsniveau tot een fijnmazig netwerk tot op gebouwniveau. Het verfijnde groenblauwe netwerk verbindt de wijken met het buitengebied. Dat maakt verspreiding van (bijzondere) plant- en diersoorten mogelijk en dat is essentieel om de stad bestand te maken tegen het veranderende klimaat. Je creëert zo tegelijkertijd een aantrekkelijke omgeving die uitnodigt tot bewegen en waar mensen tot rust kunnen komen.
7: Maak ecologisch groenbeheer de standaard
Het huidige groen in de stad is vaak eentonig en wordt onnodig intensief beheerd (vaak maaien en strak snoeien). Een net en strak straatbeeld staat nu voorop, dat moet anders. Ecologisch groenbeheer is een eenvoudige maar essentiële manier om biodiversiteit te versterken. Er wordt gefaseerd en minder vaak gemaaid en gesnoeid en er blijven altijd stukken ongemoeid. Hierdoor kunnen planten tot bloei kunnen komen en hun zaden kunnen rijpen en hebben bijen, vlinders en vogels het hele jaar door voedsel-, schuil-, en overwinteringsplekken.
8: Maak grijs, groen
Onze huidige steden zijn erg verhard. Al die verharding leidt tot problemen, zoals wateroverlast, droogte en hittestress. Bovendien is het ongezond en biedt het geen kansen voor de natuur. Dit terwijl er heel veel kansen zijn om van grijs groen te maken. Haal zinloze verharding weg en richt dit in met waardevol groen. Richt parkeervakken in met open constructies, zodat er gras doorheen kan groeien. Maak gevels van gebouwen groen door ze laten begroeien met klimplanten of verticale beplanting toe te passen. Richt daken van gebouwen groen in, niet alleen met sedumplantjes maar juist met inheemse bloemrijke vegetaties. Groen op en aan gebouwen is goed voor de biodiversiteit, een aangenaam klimaat en het is goed voor onze gezondheid.
Groene Stad Challenge
Wil je weten waar je van grijs groen kan maken? De Groene Stad Challenge brengt aan de hand van zeven vergroeningspotenties in beeld hoe je steden en dorpen groener kunt maken. Sweco is mede-initiator van deze Groene Stad Challenge.
Twee tips om draagvlak te creëren
9: Doe het samen
Het herstellen van biodiversiteit kan je alleen bereiken door samen te werken. Mobiliseer bedrijven, overheden, particulieren en woningcorporaties om hun terreinen, tuinen, gebouwen en huizen ook natuurvriendelijk in te richten. Leg uit waarom dit nodig is en wat de positieve effecten zijn van meer natuur in de directe woon- en werkomgeving. En leer van de vele initiatieven die er al zijn.
10: Neem bewoners mee
Een natuurinclusieve stad versterkt de verbinding tussen mens en natuur. Interactie met natuur heeft een grote positieve invloed heeft op onze gezondheid en ons welbevinden. Betrek bewoners bij de natuurinclusieve inrichting en beheer van hun woon- en werkomgeving, dit stimuleert hen om zelf ook aan de slag te gaan in tuinen en aan en op huizen. Informeer bewoners over de natuur in hun straat, dan is de kans groot dat ze zich aan gaan zetten voor behoud en beheer. Dit is goed voor het draagvlak en biedt ook kansen om de sociale cohesie in buurten te versterken.
Volop kansen
Joeri: “Het is fijn dat er veel aandacht is voor het vergroenen van steden. Toch hebben we nog een lange weg te gaan. Ik zie nog veel kansen om te vergroenen. Dat vraagt om een andere manier van denken, inrichten en beheren. Met de waarde van natuur en groen als uitgangspunt. Deze tien tips van Gijs en mij helpen daarbij.”
Groen succes
Gijs: “Deze aanpak hebben we onder andere gebruikt voor onze ‘Handreiking Nieuwegein Natuurinclusief’. Ook kwam het goed van pas gebruikt bij het ontwerp en de inrichting van de nieuwe natuurinclusieve woonwijk ‘Buurtschap te Veld’ in Eindhoven. Bekijk ook eens onze interactieve visualisatie van de natuurinclusieve stad. Er is veel te zien en te ontdekken, net als in de natuur!”
